Είδη ποιοτικής έρευνας

 socio-imagination.blogspot.com

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 14. Το αγροτικό ζήτημα

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 14. Το αγροτικό ζήτημα

Διερευνώντας τη στάση των ευρωπαίων πολιτών απέναντι στο περιβάλλον

Η ατμοσφαιρική ρύπανση σε συνδυασμό με το πρόβλημα των αποβλήτων (47,2% και 43,2% αντίστοιχα) αξιολογούνται ως τα πιο σοβαρά περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες της Ε.Ε. στη χώρα προέλευσής τους, με βάση τα δεδομένα από την Ειδική Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου 88.1, η οποία διεξήχθη μεταξύ 23 Σεπτεμβρίου και 2 Οκτωβρίου 2017 σε δείγμα 27.881 πολιτών των 28 κρατών-μελών (βλ. επίσης τη σχετική μελέτη στην οποία βασίστηκε, εν μέρει, η παρουσίαση του μαθήματος). Οι ερωτηθέντες από τη Μάλτα, τη Βουλγαρία, την Πολωνία, το Βέλγιο και τη Γαλλία αντιλαμβάνονται την ατμοσφαιρική ρύπανση ως το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα της χώρας τους, ενώ πολίτες από τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, αναδεικνύουν ως πρώτιστο πρόβλημα τις υψηλές συγκεντρώσεις βιομηχανικών αποβλήτων. (Πλήρη στοιχεία: Γράφημα 1).

Γράφημα 1 

Από την άλλη πλευρά, ερωτηθέντες από χώρες όπως οι: Δανία, Μάλτα, Σουηδία, Ολλανδία θεωρούν σε ποσοστό πάνω του 50% πως το περιβάλλον πρέπει να αποτελεί αξία στην κοινωνία και να δοθεί έμφαση στην προστασία του (Γράφημα 2), 

Γράφημα 2

ενώ πολίτες από τη Σλοβενία, τη Γαλλία, την Ισπανία σε ποσοστό πάνω του 85%, με  πρώτη την Ελλάδα με ποσοστό 94,3%, θεωρούν πως  οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν ενδιαφέρονται αρκετά για την προστασία του περιβάλλοντος (Γράφημα 3).

Γράφημα 3

 

Ποιοι είναι, ωστόσο, οι παράγοντες εκείνοι που συμβάλλουν στον προσδιορισμό της στάσης των ευρωπαίων πολιτών απέναντι στα προβλήματα που αντιμετωπίζει το περιβάλλον;

 

Ένα μοντέλο γραμμικής παλινδρόμησης, η κατασκευή του οποίου βασίστηκε στα ποιοτικά στοιχεία που έφερε στο φως η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, χρησιμοποιήθηκε προκειμένου να διερευνηθούν πρώτες απαντήσεις στο ερώτημα αυτό και να ελεγχθούν πιθανοί μεμονωμένοι παράγοντες που επηρεάζουν την υποκειμενική στάση των πολιτών απέναντι στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Επίσης, ένα μοντέλο παραγοντικής ανάλυσης συνέβαλε στη δημιουργία κάποιων βασικών παραγόντων (μέσα από τη διερεύνηση πέντε διαφορετικών μεταβλητών όπως προέκυψαν από το ερωτηματολόγιο της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου 88.1), που εξετάζουν τη στάση απέναντι στο περιβάλλον των ευρωπαίων πολιτών.

Πιο αναλυτικά, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, αν και υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που προσδιορίζουν την υποκειμενική στάση απέναντι στο περιβάλλον που μπορούν να ανακτηθούν μέσω της ανάλυσης κυρίων συνιστωσών (PCA), εντούτοις λήφθηκε υπόψη μόνο ο πρώτος, λόγω του ότι είναι ο μοναδικός με ιδιοτιμή μεγαλύτερη του 1.0, καταγράφοντας το μεγαλύτερο μέρος της μεταβλητότητας από το σύνολο των πέντε μεταβλητών εισόδου που χρησιμοποιήθηκαν.

PCA
Component	Eigenvalue
	Total	Cumulative %
1	1,718	34,368
2	0,935
3	0,868
4	0,764
5	0,714

 

Πίνακας 1

Από τις πέντε μεταβλητές διερεύνησης της στάσης απέναντι στο περιβάλλον («αποφυγή χρήσης σακούλων μιας χρήσης τους τελευταίους έξι μήνες», «μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης τους τελευταίους έξι μήνες», «μείωση υπερσυσκευασιών τους τελευταίους έξι μήνες», «διαχωρισμός αποβλήτων τους τελευταίους έξι μήνες» και «αντικατάσταση συσκευών τους τελευταίους 12 μήνες») προέκυψε ένας παράγοντας που ονομάστηκε «περιβαλλοντικός παράγοντας», ο οποίος εξηγεί το 34,3% της διακύμανσης της θετικής στάσης απέναντι στο περιβάλλον. (Πίνακας 1).

Παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 2) οι μεταβλητές του μοντέλου με τις φορτώσεις στον παράγοντα 1.

Προκειμένου να μειωθούν οι επιβλαβείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχετε κάνει κάτι από τα παρακάτω τα τελευταία περίπου δύο χρόνια;	Παράγοντας 1
Αποφυγή χρήσης σακούλας μιας χρήσης τους τελευταίους έξι μήνες	0,662
Μείωση ενεργειακής κατανάλωσης τους τελευταίους έξι μήνες	0,632
Αντικατάσταση συσκευών τους τελευταίους δώδεκα μήνες	0,570
Μείωση υπερσυσκευασιών τους τελευταίους έξι μήνες	0,536
Διαχωρισμός αποβλήτων τους τελευταίους έξι μήνες	0,518

Πίνακας 2

Στο μοντέλο της ανάλυσης παλινδρόμησης, που όπως αναφέρθηκε χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό πιθανών παραγόντων που επηρεάζουν την εκδήλωση ενδιαφέροντος προς τα περιβαλλοντικά ζητήματα, συμπεριλάβαμε μεταβλητές που σχετίζονται με τις πολιτικές προτιμήσεις των ερωτηθέντων, καθώς και το ενδιαφέρον τους για τα ευρωπαϊκά πολιτικά ζητήματα -υποθέτωντας πως σχετίζονται με την εκδήλωση ενδιαφέροντος για το περιβάλλον. Επιπλέον, συμπεριλάβαμε στην ανάλυση τόσο δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο, τόπος διαμονής, εκπαίδευση και επιλεγμένα επαγγέλματα), όσο και μεταβλητές που αποτυπώνουν την ατομική ευημερία ενός ερωτώμενου/ης μέσα από ερωτήσεις ικανοποίησης από τη ζωή, καθώς και μεταβλητές που λαμβάνουν υπόψη την άμεση οικονομική του/της κατάσταση. Τέλος, τα μέσα ενημέρωσης που χρησιμοποιούν οι πολίτες (τηλεόραση, κοινωνικά δίκτυα) επίσης θεωρήθηκε ότι μπορεί να συμβάλλουν στην εκδήλωση ενδιαφέροντος προς τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Όλες οι μεταβλητές που χρησιμοποιήθηκαν στην ανάλυση παλινδρόμησης περιγράφονται λεπτομερέστερα στον Πίνακα 3:

Μεταβλητή	Περιγραφή
Στάση απέναντι στο περιβάλλον (Παράγοντας)	Ο παράγοντας που προσδιορίζει την υποκειμενική στάση απέναντι στο περιβάλλον που εξήχθη από την ανάλυση κυρίων συνιστωσών.
Φύλο	Το φύλο των ερωτώμενων
Ηλικία	Η ηλικία των ερωτώμενων
Εκπαίδευση σε έτη	Εκπαιδευτικό επίπεδο ερωτώμενων
Τόπος	Η περιοχή διαμονής των ερωτώμενων (αγροτική/ ημι-αστική, αστική)
Πολιτικό ενδιαφέρον	Πολιτικό ενδιαφέρον για ευρωπαϊκά ζητήματα
Πολιτική τοποθέτηση	Περιλαμβάνει τον αυτοπροσδιορισμό των ερωτώμενων στο πολιτικό φάσμα (Δεξιά, Κέντρο, Αριστερά)
Ανεργία	Περιλαμβάνει ερωτώμενους/ες που τη στιγμή της έρευνας δήλωσαν άνεργοι/ες
Βαθμός ικανοποίησης από την ζωή	Το αίσθημα ικανοποίησης συνολικά από την ζωή
Οικονομικές δυσκολίες	Ερωτώμενοι που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στην πληρωμή των λογαριασμών τους
Παρακολούθηση τηλεόρασης	Ερωτώμενοι που χρησιμοποιούν ως κύρια πηγή ενημέρωσης (καθημερινά) την τηλεόραση
Χρήση Κοινωνικών δικτύων	Ερωτώμενοι που χρησιμοποιούν ως κύρια πηγή ενημέρωσης (καθημερινά) τα κοινωνικά δίκτυα (facebook, twitter κτλ)

 Πίνακας 3

 

Τα περιληπτικά αποτελέσματα, που παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 4) και που θα σχολιαστούν σύντομα εδώ, εντοπίζουν αρκετούς στατιστικά σημαντικούς παράγοντες με πιθανή επίδραση στην εκδήλωση ενδιαφέροντος για περιβαλλοντικά ζητήματα.

Ανεξάρτητες Μεταβλητές	Στάση απέναντι στο περιβάλλον (Περιβαλλοντικός Παράγοντας)
Φύλο: Γυναίκα	3,7885E-14*** (0,135)
Ηλικία	1,3839E-10*** (0,426)
Εκπαίδευση σε έτη	4,910481263458E-08*** (0,266)
Αγροτική περιοχή	0,601 (0,010)
Ανεργία	0,806 (0,010)
Πολιτικό ενδιαφέρον	2,44686681134016E-87*** (0,386)
Πολιτική τοποθέτηση: Δεξιός/α	5,39589516070007E-15*** (-0,139)
Πολιτική τοποθέτηση: Κεντρώος/α	1,3958-15*** (0,139)
Πολιτική τοποθέτηση: Αριστερός/η	4,7894E-15*** (0,139)
Βαθμός ικανοποίησης από την ζωή	1,31383897916508E-17*** (0,225)
Οικονομικές δυσκολίες	6,1492901540993E-43*** (-0,283)
Παρακολούθηση τηλεόρασης	5,36201581273218E-10*** (-0,151)
Χρήση Κοινωνικών δικτύων	5,24404879552876E-26*** (0,216)
R2	0,20

Σημ: * / ** / *** επίπεδα στατιστικής σημαντικότητας 10% / 5% / 1% αντίστοιχα.

N = 12.054

Πίνακας 4

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης σκιαγραφούν ένα γενικό προφίλ όσων εκδηλώνουν ενδιαφέρον, στην καθημερινότητά τους, για τα περιβαλλοντικά ζητήματα με βάση το δείγμα των 12.054 ερωτώμενων της έρευνας του Ευρωβαρόμετρου. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, οι γυναίκες δείχνουν να υιοθετούν περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον στάση συγκριτικά με τους άνδρες του δείγματος. Επίσης, ο θετικός συντελεστής τόσο στη μεταβλητή της ηλικίας του/της ερωτώμενου/ης, όσο και στο δείκτη του εκπαιδευτικού επιπέδου δείχνει πως η θετική στάση απέναντι στα περιβαλλοντικά προβλήματα σχετίζεται με το υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και την ηλικία. Από την άλλη πλευρά, η εκδήλωση πολιτικού ενδιαφέροντος για τα ευρωπαϊκά ζητήματα που επιδεικνύουν οι ερωτηθέντες δείχνει να επηρεάζει την περιβαλλοντική τους στάση σε καθημερινό επίπεδο. Αντίθετα, ερωτηθέντες που δήλωσαν δεξιό πολιτικό προσανατολισμό τείνουν να επιδεικνύουν μικρότερο ενδιαφέρον προς περιβαλλοντικά ζητήματα σε αντίθεση με κεντρώους και αριστερούς ερωτώμενους/ες (Πίνακας 4).

Η διαμονή των ερωτώμενων σε αγροτικές περιοχές δε φαίνεται να αποτελεί από μόνη της σημαντικό παράγοντα στην εκδήλωση θετικής προς το περιβαλλον στάσης (δε βρέθηκε κάτι αντίστοιχο όταν επαναλάβαμε την ανάλυση προσθέτωντας ως τόπο διαμονής τα αστικά ή τα ημιαστικά κέντρα). Από την άλλη πλευρά, τα οικονομικά προβλήματα φαίνεται να μειώνουν σημαντικά το επίπεδο της φιλικής προς το περιβάλλον συμπεριφοράς. Ορισμένες, εξάλλου, από τις φιλικές προς το περιβάλλον δραστηριότητες, όπως η απόκτηση ενεργειακού εξοπλισμού ή συσκευών, προϋποθέτουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο οικονομικής διαβίωσης, ενώ από την άλλη πλευρά η ατομική ευημερία (όπως αποτυπώνεται από το βαθμό ικανοποίησης των ερωτηθέντων από την ζωή τους) σχετίζεται θετικά με φιλικές προς το περιβάλλον δραστηριότητες στην καθημερινότητα. Ο τρόπος ενημέρωσης, επίσης, συνδέεται με την εκδήλωση θετικής στάσης απέναντι στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα, εντοπίστηκε θετική σχέση μεταξύ της χρήσης κοινωνικών δικτύων και της εκδήλωσης φιλικότερης περιβαλλοντικής στάσης συγκριτικά με όσους/ες χρησιμοποιούν την τηλεόραση ως βασική πηγή για την ενημέρωσή τους.

Ένα πρώτο γενικό συμπέρασμα που αναδεικνύει η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, χωρίς να εισέλθουμε σε περαιτέρω τεχνικές λεπτομέρειες, είναι πως τα περιβαλλοντικά ζητήματα εντάσσονται πλέον στην καθημερινή έγνοια των ευρωπαίων πολιτών, κάτι που δεν ήταν αυτονόητο λίγες μόνο δεκαετίες πριν. Παρόλα αυτά, η ανάλυση των στοιχείων δείχνει πως το ενδιαφέρον αυτό εντοπίζεται περισσότερο σε συγκεκριμένες κοινωνικές κατηγορίες ερωτηθέντων με συγκεκριμένο πολιτισμικό κεφάλαιο και ταξικό πρόσημο: άνθρωποι με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο και ευχέρεια στη χρήση των νέων μέσων για την ενημέρωσή τους, κυρίως γένους θηλυκού, που δεν αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, με ανησυχίες επίσης για τα ευρωπαϊκά ζητήματα και τις πολιτικές υποθέσεις σε αντίθεση με τις λιγότερο ευνοημένες ή ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και ως βασική πηγή ενημέρωσης χρησιμοποιούν την τηλεόραση. Τα γενικά αυτά ευρήματα θέτουν έναν προβληματισμό γύρω από τα όρια της ανάλυσης. Προκειμένου, πάντως, να απαντήσουν αναλυτικότερα το αρχικό ερώτημα χρειάζεται να συμπληρωθούν από ευρύτερα ποιοτικά δεδομένα.  

Δ. Λ.