Δευτέρα 27 Ιουνίου 2022

Η εξέλιξη της ενεργειακής εξάρτησης, 2011-2020

Ο δείκτης ενεργειακής εξάρτησης, σύμφωνα με τα στοιχεία της ευρωπαϊκής στατιστικής αρχής, δείχνει το μερίδιο των συνολικών ενεργειακών αναγκών μιας χώρας που καλύπτεται από εισαγωγές από άλλες χώρες (Για λεπτομέρειες καθώς και για τον τρόπο υπολογισμού βλ. εδώ). Όπως αποτυπώνεται στα στοιχεία της Eurostat η συνολική ενεργειακή εξάρτηση της χώρας αυξήθηκε από το 74,1% στο 81,4% στη διάρκεια ενός μόλις έτους, σημειώνοντας αύξηση από το 2019 στο 2020 κατά 3,8% στις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, κατά 10,7% πετρελαίου και πετρελαιοειδών (εκτός βιοκαυσίμων), καθώς και κατά 1,7% από φυσικό αέριο.

Δευτέρα 20 Ιουνίου 2022

Αμίαντος ή η ανασύνθεση της εργατικής ιστορίας

 

 

Επικίνδυνη δουλειά: συγκόλληση σε απόσταση λίγων εκατοστών από τη δεξαμενή πετρελαίου. Μία μόνο σπίθα είναι ικανή να πυροδοτήσει μια βόμβα που μπορεί να εξαφανίσει το διυλιστήριο. Γι' αυτό σου λένε να χρησιμοποιείς αυτό τον βρόμικο γκρι μουσαμά, που αντέχει στις υψηλές θερμοκρασίες, αφού παράγεται από μια ελαφριά και ανθεκτική ουσία: τον αμίαντο. Με αυτόν οι σπίθες μένουν αιχμάλωτες, και μένεις αιχμάλωτος κι εσύ μαζί τους και κάτω από τον μουσαμά αναπνέεις τις ουσίες που απελευθερώνονται από την τήξη του ηλεκτρόδιου. Μία μόνο ίνα αμίαντου και σε τριάντα χρόνια είσαι νεκρός. [...]

Κυκλοφορούσε κι ένας μύθος στις χαλυβουργίες: λέγανε ότι σ' ένα απ' αυτά τα κανάλια που σχηματίζονταν από τη συνεχή ροή λιωμένου μετάλλου ένας συντηρητής έλιωσε. Φαίνεται πως μια μέρα, στη διάρκεια της συντήρησης, ο καημένος έπεσε μέσα στο κανάλι. Γενικά, όταν γίνεται συντήρηση, το τρένο είναι σταματημένο και οι ράγες φτάνουν στις γραμμές το απόγευμα: αυτός ο εργάτης όμως είχε την ατυχία να του σκάσει ξαφνικά μία και να του λιώσει το κεφάλι.

Με την ευκαιρία: αλίμονό σου αν τραυματιζόσουν! Ένα ατύχημα στο γόνατο άνοιγε έρευνα, έπρεπε να γνωρίζουν αν τα παπούτσια εργασίας ήταν σύμφωνα με τον κανονισμό, όμως πολλές φορές, πριν σου τα δώσουν πίσω, κυκλοφορούσες ξυπόλυτος. Σε ρώταγαν αν φορούσες κράνος, και σ' αυτή την περίπτωση η ευθύνη έπεφτε στον υπεύθυνο βάρδιας, που δεν ήθελε και πολύ για να δώσει κάποιον εργάτη. Τα καρφώματα (για τα ωράρια, τις καθυστερήσεις, τους τσαμπουκάδες) ποτέ δεν έλειψαν, συχνά από ομάδα σε ομάδα, από επιστάτη σ' επιστάτη, από ελεγκτές ποιότητας σε χειριστές γερανών.

(Alberto Prunetti, Αμίαντος: μια εργατική ιστορία, Ακυβέρνητες Πολιτείες, Θεσσαλονίκη, 2021)

Τρίτη 14 Ιουνίου 2022

Η κοινωνική πλαισίωση των τύπων της δράσης

 



Ο Βέμπερ επιδιώκει, συχνά, να ορίσει ένα σύνολο από προκαθορισμένα κοινωνικά πλαίσια σύμφωνα με τα οποία συγκροτείται η δράση. Ένας αριθμός ιδεατών τύπων, από το έργο του Οικονομία και Κοινωνία, περιγράφει όχι μόνο τους επαναλαμβανόμενους προσανατολισμούς της δράσης, αλλά και τα κοινωνικά πλαίσια που καθορίζουν τους περιορισμούς και τις ευκαιρίες για δράση. Αυτοί οι ιδεατοί τύποι των κοινωνιολογικών τόπων [loci] της δράσης -ακριβώς επειδή δίνουν έμφαση στις δυνατότητες κοινής δράσης, αλλά και σε πρακτικές δραστηριότητες, σε εμπειρίες ρουτίνας, στις κοινωνικές συνθήκες ύπαρξης και στις ιδιαίτερες απαιτήσεις και τις ανταμοιβές της κοινωνικής δράσης των ανθρώπων μέσα σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή καθορισμένα πλαίσια δράσης- υποδηλώνουν συγκεκριμένες υποθέσεις ως προς την υπό διαμόρφωση δράση. Ο Βέμπερ υποστηρίζει πως οι προσανατολισμοί της δράσης, αντί να αναπτύσσονται και να επιβεβαιώνονται ως συνάρτηση των ορθολογικών επιλογών των ανθρώπων, αποκτούν διαρκή μορφή και χαρακτηριστικά μέσω της ώθησης που δίνει το κοινωνικό περιβάλλον.

(Stephen Kalberg, La sociologie historique comparative de Max Weber, MAUSS, Paris, 2003, [* Μτφρ.: Δ. Λ.])

Παρασκευή 3 Ιουνίου 2022

Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;

Οι άνθρωποι κάνουν την ίδια τους την ιστορία, δεν την κάνουν όμως κάτω από ελεύθερες συνθήκες, που διάλεξαν μόνοι τους, μα κάτω από συνθήκες που βρέθηκαν άμεσα, που δόθηκαν και κληρονομήθηκαν από το παρελθόν. Η παράδοση από όλες τις πεθαμένες γενεές βαραίνει σαν εφιάλτης πάνω στα μυαλά των ζωντανών.

(Καρλ Μαρξ, Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, Θεμέλιο, Αθήνα, 1986)

Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία; Οι απαντήσεις είναι γνωστές. Γιατί συνήθως πρέπει να τη μάθουν παπαγαλία, γιατί συνήθως μαθαίνουν για προσωπικότητες και όχι για την κοινωνία, γιατί μαθαίνουν κυρίως για την παλαιότερη ιστορία και όχι τη νεότερη. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που η ιστορία είναι απωθητική για τους μαθητές, είναι ότι το σχολείο δεν καταφέρνει να συνδέσει τη ζωή των μαθητών με το παρελθόν. Δεν καταλαβαίνουν γιατί να πρέπει να τα μάθουν όλα αυτά. Όπως μου έλεγαν κάποιοι φοιτητές μου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία; Εμείς κοιτάμε μπροστά. Κοιτάμε στο μέλλον». Αυτό που δεν καταλάβαιναν οι φοιτητές μου και δεν καταλαβαίνουν όσοι δεν εκτιμούν την αξία της γνώσης του παρελθόντος, είναι ότι τελικά όλοι μας είμαστε προϊόντα της ιστορίας. Ό,τι έχουμε στο μυαλό μας έρχεται από τους προηγούμενους από εμάς. Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιώ για να γράψω αυτές τις γραμμές, δεν είναι δικές μου. Έρχονται από τους προηγούμενους από μένα. Και βέβαια το πιο σημαντικό δεν είναι οι λέξεις. Είναι οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι γνώσεις ακόμη και οι κανόνες. Εμείς αποφασίζουμε για τους κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή μας; Όχι βέβαια. Οι προηγούμενοι από εμάς αποφασίζουν. Εμείς γεννιόμαστε μέσα σε ένα πολιτισμό, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που όλα αυτά έχουν ήδη διαμορφωθεί. Είναι τόσο μεγάλο το βάρος του παρελθόντος πάνω στο παρόν, που ένας ιστορικός έχει ισχυριστεί κάτι που όταν το είχα πρωτοακούσει είχα εντυπωσιαστεί: «Οι νεκροί μάς κυβερνούν». Βαριά κουβέντα. Δεν συμφωνώ εντελώς όμως, καθώς και εμείς επιδρούμε στον τρόπο που εξελίσσεται η ιστορία και έχουμε ευθύνη απέναντι στις μελλοντικές γενιές ως μελλοντικοί νεκροί που αναπόφευκτα είμαστε όλοι μας. Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν. Αξίζει γιατί αυτοί είναι που διαμόρφωσαν τον κόσμο που μας περιβάλλει. Η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος. Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε το σήμερα αν δεν ξέρουμε σε βάθος το χθες. Η ιστορία είναι μια πράξη αυτογνωσίας, μια πράξη γνώσης για τον συλλογικό μας εαυτό, απαραίτητη για να καταλάβουμε τον πολιτισμό μας. Δεν μαθαίνουμε ιστορία για χάρη των προηγουμένων. Όντως αυτοί έφυγαν και δεν έχει πια καμία σημασία για αυτούς. Μαθαίνουμε ιστορία για εμάς, για να μάθουμε από τα λάθη των προηγουμένων, να δούμε τι λειτούργησε καλύτερα για εκείνους και τι όχι. Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε. [...] 

(Ραϋμόνδος Αλβανός, Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες, Επίκεντρο, 2022)