Η εξέλιξη του πληθυσμού μεταξύ δυο απογραφών (ΕΛΣΤΑΤ, 2011-2021)

Η σύγκριση των στοιχείων της τελευταίας (2021) με την προτελευταία (2011) απογραφή του πληθυσμού της χώρας από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) αποκαλύπτει μείωση του πληθυσμού από τα 10.816.286 άτομα το 2011 στα 10.482.487 το 2021. Ο παρακάτω χάρτης αποτυπώνει την ποσοστιαία πληθυσμιακή μεταβολή ανα διοικητική περιφέρεια -με τις περισσότερες περιοχές της χώρας να παρουσιάζουν, μέσα σε μόλις μια δεκαετία, εμφανή συρρίκνωση. Περιοχές, δε, όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη πληθυσμιακή μείωση είναι, εν μέρει, και εκείνες που καταγράφουν χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ και υψηλούς δείκτες φτώχειας, κοινωνικού αποκλεισμού και γήρανσης.

Η μακρά δεκαετία του '10: πανόραμα αναρτήσεων

Η περίοδος της μακράς ύφεσης της δεκαετίας του 2010 για τη χώρα, αν και μοιάζει σύντομη χρονικά, στην πραγματικότητα είναι πυκνή κοινωνικά, μακρά ιστορικά. Συνοψίζοντας, εν τάχει, κάποια από τα στοιχεία που έχουν παρουσιαστεί σε διαδοχικά μαθήματα κι έχουν δημοσιευτεί εδώ πάνω στο οικονομικό, με έμφαση στο κοινωνικό, αποτύπωμα αυτής της περιόδου: 

 

• τα μέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας άφησαν πίσω τους ένα υπέρογκο χρέος (Stability and Growth Pact), μειώνοντας την οικονομική δραστηριότητα της Ελλάδας και το ΑΕΠ της συνολικά. 
• Οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν στη διάρκεια της δεκαετίας, ενώ η ανεργία εκτοξεύθηκε, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους -πολλοί από τους οποίους/ες μετανάστευσαν αναζητώντας ευκαιρίες σε άλλες αγορές εργασίας. 
• Η φορολογία αυξήθηκε, ενώ αρκετές αυτοκτονίες, που καταγράφονται κατά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας, συνδέθηκαν με την άνοδο της ανεργίας και τη σώρευση ιδιωτικών χρεών μεταξύ των νοικοκυριών. 
• Ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού κινήθηκε γύρω στο 30%, με ένα ποσοστό της τάξης του 17%, νέων ηλικίας 16 έως 19 ετών, να αντιμετωπίζουν σοβαρές υλικές και κοινωνικές στερήσεις. 
• Υψηλά επίπεδα σημείωσε και η ενεργειακή φτώχεια στη χώρα με σημαντικό αριθμό νοικοκυριών να δηλώνουν αδυναμία κάλυψης των ενεργειακών τους αναγκών. 
• Η διάμεση ηλικία του πληθυσμού αυξήθηκε στα 45 έτη το 2020 από τα 41 το 2011, ενώ σύμφωνα με την τελευταία απογραφή ο συνολικός πληθυσμός εμφανίζεται μειωμένος κατά 3,1% σε σχέση με την απογραφή του 2011.
  
• Οι κρατικές δαπάνες για δημόσιες υπηρεσίες, όπως για την περίθαλψη μειώθηκαν σημαντικά, οδηγώντας σε μείωση ποιότητας και διογκώνοντας φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού των ευάλωτων ομάδων.
• Η παραγωγικότητα της εργασίας βυθίστηκε, ενώ πολλές ΜΜΕ (μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις) αντιμετώπισαν προβλήματα επιβίωσης, γεγονός που οδήγησε σε πολλά λουκέτα. 
• Στις αρχές της δεκαετίας του '10 οι κοινωνικές αναταραχές και οι διαμαρτυρίες αυξήθηκαν λόγω της επιδείνωσης των οικονομικών συνθηκών και των μέτρων λιτότητας, ενώ η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα συνολικά καταβαραθρώθηκε.  

Στα τέλη αυτής της δεκαετίας και στην αυγή της επόμενης το ξέσπασμα της πανδημίας covid-19, που στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 35.000 ανθρώπους, συνέβαλε στη μείωση του προσδόκιμου ζωής, ενώ ο πληθωρισμός έχει εκτοξεύσει τις τιμές βασικών ειδών διατροφής όχι μόνο στη χώρα, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Το τελευταίο διάστημα, η σχετική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, με τη μείωση της ανεργίας και την αύξηση του αριθμού νεων επιχειρήσεων, παρότι αύξησε το πραγματικό ΑΕΠ κατά 8,4% το 2021 και άλλο 5,9% το επόμενο έτος, εντούτοις δείχνει να βρίσκεται σημαντικά χαμηλότερα από τα προ-κρισης επίπεδα, με πολλά ανοιχτά ζητήματα να βρίσκονται μπροστά σε περιβαλλοντικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. 

Η γήρανση του πληθυσμού της χώρας (1970-2022)

 

Πηγή: Eurostat

Επεξεργασία: Δ. Λ.

Εισοδηματικές ανισότητες: αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες οικονομίες

Μέσα στο τελευταίο χρονικό διάστημα, σχεδόν ενενήντα αναπτυσσόμενες χώρες έχουν δει τα νομίσματά τους να αποδυναμώνονται έναντι του δολαρίου, με το ένα τρίτο εξ’ αυτών κατά περισσότερο από 10%. Για τις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες ισχυρό δολάριο συνεπάγεται, ανάμεσα στα άλλα, αύξηση των τιμών των εισαγόμενων προϊόντων γεγονός που γενικεύει φαινόμενα φτώχειας, σε μια περίοδο χαμηλών ημερομισθίων ή στάσιμων απολαβών για την πλειοψηφία των εργαζόμενων. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που παρουσίασε η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη για το 2022 το μερίδιο του συνολικού εισοδήματος από την εργασία ως ποσοστό επί του ΑΕΠ (για τoν τρόπο υπολογισμού βλ. τις επεξηγηματικές σημειώσεις εδώ) βαίνει σταθερά μειούμενο από τη δεκαετία του 1980 κι έπειτα, με την ψαλίδα μεταξύ αναπτυσσόμενων (εκτός Κίνας) και αναπτυγμένων οικονομιών να παραμένει σημαντική έστω κι αν έχει μειωθεί.  

 

Για τις αναπτυγμένες οικονομίες, από την άλλη πλευρά, το συνολικό εισόδημα από την εργασία σημείωσε μικρή αύξηση κατά τα έτη 2020-21, εξαιτίας των πολιτικών που εφαρμόστηκαν στη διάρκεια των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας covid-19 -αν και το γεγονός αυτό δεν είναι σε θέση να αντιστρέψει την πτωτική ιστορική τάση, όπως καταγράφεται στα συγκεντρωτικά στοιχεία της έκθεσης των Ηνωμένων Εθνών. Μπορεί κατά την τελευταία περίοδο, σε ορισμένες αναπτυγμένες χώρες (όπως οι ΗΠΑ ή το Ηνωμένο Βασίλειο) η αύξηση των μισθών να επιταχύνθηκε εντούτοις, εν μέσω πληθωρισμού, οι αμοιβές δε συμβαδίζουν με το διαρκώς αυξανόμενο επίπεδο τιμών των προϊόντων που καταγράφονται τους τελευταίους μήνες (έστω κι αν σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία ο ρυθμός αύξησης του πληθωρισμού άρχισε να μειώνεται σε κάποιες χώρες της Δύσης). Στην ουσία, οι μισθοί ανάμεσα στις αναπτυγμένες χώρες μειώθηκαν σε πραγματικούς όρους μέσα στο 2022, ενώ όπως δείχνουν τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) για το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του προηγούμενου έτους η αύξηση της παραγωγικότητας σε σύγκριση με τους μισθούς σημείωσε τη μεγαλύτερη απόκλιση  από το 1999 (για τα αναλυτικά στοιχεία βλ. εδώ).