Μονοπάτια αιματηρών συγκρούσεων, 1946-2019

Τα μακάβρια στοιχεία του ερευνητικού οργανισμού Systemic Peace αποτυπώνουν, σε παγκόσμιο επίπεδο, τις πιο σοβαρές, από άποψη φόρου αίματος, πολιτικές συγκρούσεις (εμφύλιοι πόλεμοι, γενοκτονίες, τοπικές συρράξεις) για μια περίοδο όπου εκτείνεται από το τέλος του Β παγκοσμίου πολέμου έως λίγα χρόνια πριν το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία. Συγκεκριμένα, την περίοδο 1946 έως 2019 οι πιο αιματοκυλισμένες περιοχές του πλανήτη εντοπίζονται στην Ασία, την Αφρική, τη Λατινική Αμερική και τη Μέση Ανατολή, αντανακλώντας ανεπίλυτες διενέξεις που εκτείνονται σε ορίζοντα δεκαετιών. Στον αντίποδα, στη διάρκεια της ίδιας περιόδου, η Βόρεια Αμερική, η Ευρώπη, όσο και η Ωκεανία παρέμειναν μακριά από εκτεταμένες συρράξεις, παρότι πλέον το παγκόσμιο γεωπολιτικό τοπίο έχει αναδιαμορφωθεί οριστικά.

Δ.Λ.

Απόψεις για τη μετανάστευση (Ελλάδα, 2002/2020)

Το European Social Survey (ESS) αποτελεί ερευνητικό διακρατικό εγχείρημα μέτρησης των πεποιθήσεων, των κοινωνικών στάσεων και των συμπεριφορών των ευρωπαίων πολιτών. Απώτερος σκοπός του είναι να παρέχει μια λεπτομερή εικόνα του κοινωνικού, πολιτικού και πολιτιστικού τοπίου των ευρωπαϊκών χωρών. Από το 2001 και κάθε δυο χρόνια πραγματοποιούνται ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις πρόσωπο με πρόσωπο σε επιλεγμένα δείγματα, τα οποία καταγράφουν την οικονομική κατάσταση, τις συνθήκες διαβίωσης, αλλά και τις απόψεις των πολιτών σε μια σειρά θεμάτων ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες (για λεπτομέρειες εδώ). 

Για τη διασφάλιση συγκρισιμότητας των αποτελεσμάτων μεταξύ των διαφορετικών ευρωπαϊκών χωρών, οι έρευνες που διεξάγονται από το ESS ακολουθούν τυποποιημένη μεθοδολογία. Το γεγονός αυτό βοηθά στη διενέργεια συγκρίσεων με σκοπό την καταγραφή της δυναμικής των κοινωνικών στάσεων και συμπεριφορών μέσα στο χρόνο. Παρότι οι θεματικές κάθε ερευνητικού κύματος (wave) διαφέρουν (βλ. εδώ), εντούτοις υπάρχουν κάποιες σταθερές ερωτήσεις σε κάθε κύμα, που επιτρέπουν τη σύγκριση των απαντήσεων ανά περίοδο.  

Στο παρακάτω παράδειγμα αποτυπώνονται οι απαντήσεις σε μια και μόνο ερώτηση από δυο όμως διαφορετικά ερευνητικά κύματα (το πρώτο του 2002 - ESS round 1 και το δεύτερο του 2020 - ESS round 10) αναφορικά με την άποψη των ερωτώμενων πάνω στη συμβολή των μεταναστών στην πολιτισμική ζωή της χώρας (Η ερώτηση που τέθηκε ήταν η εξής: «Η πολιτιστική ζωή της χώρας υπονομεύεται ή εμπλουτίζεται από την παρουσία των μεταναστών;». Οι κλειστού τύπου απαντήσεις 11βαθμιας κλίμακας Likert κυμαίνονταν από το 0 = η πολιτισμική ζωή υπονομεύεται από την παρουσία των μεταναστών μέχρι το 10 η πολιτισμική ζωή εμπλουτίζεται από την παρουσία των μεταναστών, ενώ κέντρο της κλίμακας θεωρήθηκε το 5). Οι απαντήσεις, όπως συνοψίζονται στο παρακάτω συγκριτικό γράφημα, έγιναν με αναγωγή επί των έγκυρων (Στο πρώτο κύμα δόθηκαν 2397 έγκυρες απαντήσεις, ενώ στο δεύτερο 2756. Για τα πλήρη στοιχεία μαζί με το codebook βλ. εδώ. Επεξεργασία δεδομένων: Δ.Λ.)

Αγγίζοντας τη στρατόσφαιρα: η εκτόξευση των παγκόσμιων αμυντικών δαπανών (1990-2019)

Τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για τις συνολικές στρατιωτικές δαπάνες 189 κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο στην αυγή του 21ου αιώνα αποκαλύπτουν μια ραγδαία αύξηση από τα 739 δισ. δολάρια ΗΠΑ (σε τρέχουσες τιμές) το 2000 σε περίπου 1,568 τρισ. δολάρια το 2009 ή ποσοστιαία αύξηση της τάξης του 112%. Η ανοδική αυτή τροχιά συνεχίστηκε και τη δεκαετία του 2010 αγγίζοντας το αστρονομικό ποσό των 1,868 τρισ. δολαρίων λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας covid-19. (Για την ποσοστιαία κατανομή ανάμεσα σε χώρες μέλη του ΝΑΤΟ για το 2020 βλ. εδώ). 

 

Το μερίδιο των στρατιωτικών δαπανών ως ποσοστό του πραγματικού ΑΕΠ ανάμεσα σε χώρες μέλη του ΝΑΤΟ για το 2020

(* O M.O. έχει υπολογιστεί με βάση τις δαπάνες όλων των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ για το 2020, όχι μόνο των εικονιζόμενων) 

ΠΗΓΗ: https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_182242.htm

Αιτήσεις για πολιτικό άσυλο ανήλικων προσφύγων στην ΕΕ για το 2020

13.600 αιτήσεις ασύλου στα κράτη μέλη της Ε.Ε. για το 2020 προέρχονταν από ασυνόδευτους ανηλίκους. Στην πλειοψηφία τους πρόκειται για αγόρια ηλικίας από 7 έως έως 17 ετών. Η κύρια ιθαγένεια των παιδιών αυτών είναι από το Αφγανιστάν, τη Συρία και το Πακιστάν. (Για στοιχεία βλ.: 13 600 unaccompanied minors seeking asylum in the EU in 2020). Στον παρακάτω πίνακα μπορούμε να δούμε τις ροές ανάμεσα σε τρεις επιλεγμένες χώρες καταγωγής (Αφγανιστάν, Πακιστάν και Συρία) και αίτησης (Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία) με βάση τα στοιχεία της eurostat για το 2020: 

 

(Για τα συνολικά στοιχεία: eurostat | 2020)

Μαρτυρίες από το στρατόπεδο προσφύγων της Μόριας

Είμαι η Παρβάνα Αμίρι, γεννήθηκα στην επαρχία Χεράτ του Αφγανιστάν. Έχω τέσσερις αδελφές και δύο αδελφούς και είμαι το πέμπτο παιδί στην οικογένειά μου. Φύγαμε εξαιτίας των πολιτικών προβλημάτων, που αντιμετώπιζε ο πατέρας μου. Πριν τρεισήμισι χρόνια γίναμε πρόσφυγες. Αφού περάσαμε τα σύνορα μέσω του Πακιστάν, του Ιράν και της Τουρκίας, φτάσαμε στο νησί της Λέσβου, στην Ελλάδα. Φτάσαμε στο προσφυγικό στρατόπεδο της Μόριας στις 18 Σεπτεμβρίου του 2019.  Μπόρεσα να βρω τον δρόμο μου μέσα από την αλληλεγγύη των ανθρώπων. Επιθυμώ ειρήνη στον κόσμο. Επιθυμώ έναν κόσμο χωρίς σύνορα. Θέλω έναν κόσμο, όπου τα παιδιά δεν θα πεθαίνουν από τον υποσιτισμό και οι γυναίκες δεν θα πεθαίνουν από τη βία. Εύχομαι να είναι δυνατές οι καρδιές όλων εκείνων, που αναγκάζονται να φύγουν από τα σπίτια τους και να μη χάνουν τον δρόμο τους, όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες.

(Parwana Amiri, Η πένα μου δεν σπάει, τα σύνορα είναι που θα σπάσουν. Γράμματα στον κόσμο από τη Μόρια, Εκδ. Ακυβέρνητες Πολιτείες, Θεσσαλονίκη, 2021)

Βίαιες συγκρούσεις μεταξύ κρατών

 1. Κατακτητικός πόλεμος

Ο κατακτητικός πόλεμος αποσκοπεί στην κατάκτηση εδαφών και των πλουτοπαραγωγικών πηγών τους και αποτελεί την πλειονότητα των πολέμων μεταξύ κρατών στην ιστορία της ανθρωπότητας. Εδώ θα πρέπει να ενταχθούν τόσο οι εκστρατείες που οργανώνονταν από τις αυτοκρατορίες της αρχαιότητας ως το 18ο αιώνα (π.χ. Μέγας Αλέξανδρος, Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, Οθωμανική Αυτοκρατορία) όσο και οι πολεμικές συρράξεις κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα (Α’ και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κτλ.). Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας για στρατιωτικούς σκοπούς και ο ανταγωνισμός των κοινωνικο-οικονομικών συστημάτων (σοσιαλισμός-καπιταλισμός) μετέβαλαν το περιεχόμενο των πολέμων με την προσθήκη ιδεολογικών κινήτρων στις συρράξεις μεταξύ των κρατών.

(Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 207 σχολικού βιβλίου) 

You will find more infographics at Statista

Ένα "πείραμα" για τις ρατσιστικές διακρίσεις στη σχολική τάξη

Στις κοινωνικές επιστήμες ο ρατσισμός δεν οριζόταν πάντα με τον ίδιο τρόπο. Σύμφωνα με τον «κλασικό» ορισμό (μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα), ο ρατσισμός προϋποθέτει:

(α) την ύπαρξη ανθρώπων με διαφορετικά φυλετικά χαρακτηριστικά (π.χ. χρώμα επιδερμίδας, κατατομή προσώπου κτλ.) στους οποίους αποδίδονται κοινά πο- λιτισμικά και νοητικά χαρακτηριστικά,

(β) την πεποίθηση ότι αυτή η πολιτισμική ομάδα είναι κατώτερη και

(γ) τον αποκλεισμό ή ακόμη και την εξόντωση της ομάδας με αυτά τα χαρακτηριστικά.

Σημειώνεται ότι για τους σύγχρονους κοινωνικούς επιστήμονες, και τους κοινωνιολόγους ιδιαίτερα, ο όρος «κοινωνικός ρατσισμός» είναι ο πιο ενδεδειγμένος, γιατί συμπεριλαμβάνει και άλλα χαρακτηριστικά (εκτός από το χρώμα) που αποτελούν κριτήρια αξιολόγησης του «διαφορετικού» άλλου (π.χ. φύλο, ηλικία, εθνότητα, θρησκευτική ταυτότητα, σεξουαλικές προτιμήσεις, σωματικές αναπηρίες κ.ά.). Τα κριτήρια αυτά κατασκευάζονται κοινωνικά και διαφοροποιούνται ανάλογα με την κοινωνία και την εποχή.

(Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 203) 

Ο Agustin Fuentes για το μύθο διαίρεσης των ανθρώπων σε βιολογικές φυλές

Υπάρχουν τρεις ευρύτατα διαδεδομένοι μύθοι για την ανθρώπινη φύση: α) οι άνθρωποι διαιρούνται σε βιολογικές φυλές β) οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους επιθετικοί γ) οι άνδρες και οι γυναίκες διαφέρουν πραγματικά στη συμπεριφορά, τις επιθυμίες τους και την εγκεφαλική τους "καλωδίωση"... Μέσα από μια συναρπαστική και ευρείας εμβέλειας αφήγηση, η οποία περιλαμβάνει την ανάπτυξη επιστημονικών επιχειρημάτων και την παρουσίαση δεδομένων από διαφορετικές επιστήμες (ανθρωπολογία, βιολογία, ψυχολογία), ο διακεκριμένος ανθρωπολόγος Agustin Fuentes καταρρίπτει τους τρεις μεγάλους αυτούς μύθους και συγκροτεί μια έγκυρη βάση γνώσεων που μας κάνουν να αναθεωρήσουμε τις κοινές μας απόψεις σχετικά με την ύπαρξη βιολογικών φυλών,την έμφυτη φύση της επιθετικότητας και της βίας, καθώς και τη φύση της μονογαμίας και των έκφυλων διαφορών.

(Agustin Fuentes, Φυλή, Μονογαμία, Εκδόσεις του 21ου πρώτου, Αθήνα, 2020)

Claude Leνi-Strauss, 1908 – 2009

(Credits: Mark Alafouzos)

Marshall Sahlins: κριτική της αγοραίας κοινωνιοβιολογίας

Η Κοινωνιοβιολογία αρχίζει με μια συζήτηση για τον κρίσιμο ρόλο του υποθαλάμου και των άλλων κέντρων του ανθρώπινου εγκεφάλου, όπως εξελίχθηκαν μέσω της φυσικής επιλογής, στη συγκρότηση οποιοσδήποτε ηθικής φιλοσοφίας. Αυτά τα κέντρα υποτίθεται ότι «πλημμυρίζουν τη συνείδησή μας με συναισθήματα» και «ενορχηστρώνουν τις αντιδράσεις μας» έτσι ώστε να πολλαπλασιάζονται στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα σχετικά γονίδια. Όμως, γενικότερα, η θέση της αγοραίας κοινωνιοβιολογίας ενυπάρχει στην άποψη του επιστήμονα κοινωνιοβιολόγρυ για την κοινωνική οργάνωση. Γι’ αυτόν οποιαδήποτε ιδέα συναφής με την άποψη του Ντυρκέμ για την ανεξάρτητη ύπαρξη και διατήρηση του κοινωνικού γεγονότος, ισοδυναμεί με οπισθοδρόμηση στο μυστικισμό. Η κοινωνική οργάνωση είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης οργανισμών με βιολογικά προκαθορισμένες κλίσεις, και τίποτα παραπάνω. Δεν υπάρχει τίποτα στην κοινωνία που να μην υπήρχε πρώτα στους οργανισμούς. [...] 

Σκεφτείτε τη σχέση μεταξύ πολέμου και ανθρώπινης επιθετικότητας -αυτό που ο Wilson ονομάζει κάπου «την αληθινή, βιολογική χαρά του πολέμου». Είναι προφανές ότι οι άνθρωποι που πολεμούν -ή συγκρούονται με οποιονδήποτε τρόπο- δεν είναι σώνει και καλά επιθετικοί είτε κατά τη διάρκεια της δράσης είτε προηγουμένως. Πολλοί από αυτούς είναι απλώς τρομοκρατημένοι. Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν οποιαδήποτε κίνητρα για να πολεμήσουν και, συνήθως, τα κίνητρα αυτά δεν συμφωνούν με έναν απλοϊκό συμπεριφοριστικό χαρακτηρισμό του συμβάντος ως «βίας». Οι άνθρωποι μπορούν να κινητοποιηθούν σε πόλεμο από αγάπη (π.χ. για την πατρίδα), ή ανθρωπιά (δεδομένης της σκληρότητας που προσάπτεται στον εχθρό), για λόγους τιμής ή από κάποιο είδος αξιοπρέπειας, από αισθήματα ενοχής ή για να σώσουν τη δημοκρατία στον κόσμο. Είναι a priori δύσκολο να φανταστεί κανείς -και a fortiori ακόμα δυσκολότερο ένας ανθρωπολόγος- κάποια ανθρώπινη προδιάθεση που να μην μπορεί να βρει ικανοποίηση στον πόλεμο ή, πιο σωστά, που να μην μπορεί να επιστρατευτεί κοινωνικά για τη διεξαγωγή του. Η συμπόνια, το μίσος, η γενναιοψυχία, η ντροπή, το γόητρο, η άμιλλα, ο φόβος, η περιφρόνηση, ο φθόνος, η απληστία - από εθνογραφική σκοπιά, οι λόγοι που οδηγούν τους ανθρώπους να πολεμήσουν καλύπτουν σχεδόν ολόκληρη την γκάμα των ανθρώπινων κινήτρων. Κι αυτό για έναν ακόμα λόγο που αποτελεί κοινό τόπο της ανθρωπολογικής και της καθημερινής εμπειρίας: οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι πολεμούν δεν είναι οι λόγοι για τους οποίους γίνονται οι πόλεμοι. Όλοι οι λόγοι για τους οποίους εκατομμύρια Αμερικανοί πολέμησαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δεν θα έφταναν για να εξηγήσουν το ξέσπασμα ή τη φύση αυτού του πολέμου. Ούτε άλλωστε από το απλό γεγονός ότι πολεμούσαν θα μπορούσε να καταλάβει κανείς τους λόγους τους. Γιατί ο πόλεμος δεν είναι μια σχέση μεταξύ ατόμων αλλά μεταξύ κρατών (ή άλλων κοινωνικά / συγκροτημένων πολιτικών ομάδων) και οι άνθρωποι συμμετέχουν στον πόλεμο όχι ως άτομα ή ανθρώπινα όντα, αλλά ως κοινωνικά όντα -και μάλιστα όχι ακριβώς έτσι, αλλά μόνο με βάση μια κοινωνική ιδιότητα ενταγμένη σε συγκεκριμένο πλαίσιο*.

(Marshall Sahlins, Χρήσεις και καταχρήσεις της βιολογίας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1997, σσ. 47-50, * Η υπογράμμιση δική μου - Δ. Λ.)

Ερωτήσεις Ανοικτού Τύπου - Κεφάλαιο 10

tiny.cc/erotiseisAT10

Ερωτήσεις Ανοικτού Τύπου - Κεφάλαιο 10

Από ποια μέρη αποτελείται η προσωπικότητα του ατόμου σύμφωνα με τον Φρόυντ;Τι είναι οι "μηχανισμοί άμυνας" και πώς λειτουργούν σύμφωνα με τη θεωρία του Φρόυντ; Πώς συνδέονται τα αίτια της προκατάληψης του ρατσισμού με τους μηχανισμούς άμυνας;

Sigmund Freud (1856-1939)

Α. Από ποια μέρη αποτελείται η προσωπικότητα του ατόμου σύμφωνα με τον Φρόυντ;

Β. Τι είναι οι "μηχανισμοί άμυνας" και πώς λειτουργούν σύμφωνα με τη θεωρία του Φρόυντ;

Γ. Πώς συνδέονται τα αίτια της προκατάληψης του ρατσισμού με τους "μηχανισμούς άμυνας";

Απάντηση 

Α. Σύμφωνα με τον Φρόυντ, η προσωπικότητα του ατόμου αποτελείται από τρία μέρη: 

• Το «εκείνο» (id), το οποίο περιλαμβάνει τα βιολογικά ένστικτα και τις ροπές και λειτουργεί με βάση την άμεση ικανοποίηση των αναγκών (το ασυνείδητο). 

• Το «υπερεγώ» (superego), το οποίο αποτελεί το σύνολο των κανόνων συμπεριφοράς που η κοινωνία επιβάλλει στα μέλη της.

• Το «εγώ» (ego), που αποτελεί τη συνειδητή πλευρά της προσωπικότητας, τις ψυχικές λειτουργίες με τις οποίες το άτομο ενεργεί. Το «εγώ» έχει ως βάση την πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι ρυθμίζεται από τις εσωτερικές παρορμήσεις του «εκείνο», αλλά και από τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις που επιβάλλει η κοινωνία.

Από το «εκείνο», δηλαδή το ασυνείδητο, αναδύονται οι παρορμήσεις, τα ένστικτα και οι βιολογικές ορμές, οι οποίες συχνά συγκρούονται με το «υπερεγώ», δηλαδή την κοινωνία και τον πολιτισμό. (Σελ. 55 σχολικού βιβλίου)


Β. Για να μπορέσει το άτομο να αντιμετωπίσει καταστάσεις που του προκαλούν ένταση και άγχος, καταφεύγει συχνά σε μηχανισμούς άμυνας. Ο Φρόυντ έχει περιγράψει έναν αριθμό αμυντικών μηχανισμών, οι οποίοι είναι κυρίως έργο του «εγώ». Λειτουργούν όμως υποσυνείδητα και αποσκοπούν στην εξασφάλιση μιας ισορροπίας μεταξύ των τριών μερών της προσωπικότητας. Επομένως το «εγώ» λειτουργεί συχνά ως εξισορροπητικός μηχανισμός ανάμεσα στο «εκείνο» και το «υπερεγώ». (Σελ. 55 σχολικού βιβλίου)


Γ. Συχνά οι διαφορετικοί «άλλοι» χρησιμοποιούνται ως εξιλαστήρια θύματα. Συνήθως αυτό γίνεται, όταν κάποιες κοινωνικές ομάδες στρέφουν την επιθετικότητά τους προς άλλες οι οποίες δεν έχουν σχέση με τα βαθύτερα αίτια της επιθετικότητας αυτής. Στους διαφορετικούς άλλους φορτώνουμε ασυνείδητα όλα τα δεινά της ζωής μας, όπως οι Εβραίοι της Παλαιάς Διαθήκης (Λευτικόν, 16:20-22) φόρτωσαν στον τράγο τις αμαρτίες τους και τον ξαπόστειλαν στο δάσος («αποδιοπομπαίος τράγος»). Μεταθέτουμε δηλαδή, μέσω του μηχανισμού άμυνας, την ευθύνη για τη θέση μας, σε μια ομάδα που βρίσκεται σε δυσμενέστερη κατάσταση από τη δικιά μας και αυτό το κάνουμε λόγω των στερεότυπων που μας εμποδίζουν να σκεφτούμε λογικά. 

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, τα στερεότυπα και η προκατάληψη που έχουν ως βάση τα ψυχοδυναμικά αίτια και την αυταρχική προσωπικότητα -σε αντίθεση με αυτά που βασίζονται σε οικονομικά αίτια ή σε λάθος πληροφορίες- είναι αυτά που αντιστέκονται περισσότερο σε οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής. (Σελ. 206 σχολικού βιβλίου)

Ποια είναι η σημασία του σχολείου ως δευτερογενούς φορέα κοινωνικοποίησης; Γιατί η εκπαίδευση συνδέεται με τη δευτερογενή κοινωνικοποίηση; Ποιοι είναι οι πυλώνες της γνώσης σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση της UNESCO και τι επισημαίνει η UNESCO για το ρόλο που μπορεί να παίξει η εκπαίδευση στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη; Με ποιον τρόπο το σχολείο και η διαπολιτισμική εκπαίδευση μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των προκαταλήψεων και της οργανωμένης βίας;

Α. Ποια είναι η σημασία του σχολείου ως δευτερογενούς φορέα κοινωνικοποίησης;

Β. Γιατί η εκπαίδευση συνδέεται με τη δευτερογενή κοινωνικοποίηση;

Γ. Ποιοι είναι οι πυλώνες της γνώσης σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση της UNESCO και τι επισημαίνει η UNESCO για το ρόλο που μπορεί να παίξει η εκπαίδευση στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη;

Δ. Με ποιον τρόπο το σχολείο και η διαπολιτισμική εκπαίδευση μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των προκαταλήψεων και της οργανωμένης βίας;

Απάντηση 

Α.  Το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας μεταβιβάζει στη νέα γενιά τις κοινές παραδόσεις, αλλά και τη συσσωρευμένη γνώση της κοινωνίας. Στις προβιοηχανικές κοινωνίες οι γνώσεις μεταβιβάζονταν εμπειρικά από γενιά σε γενιά. Το σχολείο ως θεσμός είναι δημιούργημα των κοινωνιών του 19ου αιώνα, ενώ η γενίκευσή του στο δυτικό κόσμο πραγματοποιήθηκε τον 20ό αιώνα. Σήμερα η εκπαίδευση λειτουργεί συμπληρωματικά με την οικογένεια ως προς την εκμάθηση προτύπων συμπεριφοράς. Το εκπαιδευτικό σύστημα κάθε χώρας συνδέεται επίσης με τις ανάγκες για τη μελλοντική επαγγελματική κοινωνικοποίηση της νέας γενιάς και για την απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων (κριτική σκέψη, συνεργασία, ομαδικότητα), που είναι απαραίτητα εφόδια για κάθε άτομο-μέλος της κοινωνίας. (Σελ. 60-61 σχολικού βιβλίου)

Β. Η εκπαιδευτική διαδικασία καλεί το παιδί, από τη νηπιακή ηλικία μέχρι και την εφηβεία, να περάσει ένα μέρος του χρόνου του με τους συνομηλίκους του και εκτός οικογενειακού πλαισίου. Οι συνομήλικοι είναι το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο το παιδί καλείται να ενταχθεί και η ένταξη αυτή συνοδεύεται από τη σταδιακή ανεξαρτητοποίηση από το οικογενειακό περιβάλλον, τη συνειδητοποίηση από την πλευρά του παιδιού ότι η ιεραρχία δε στηρίζεται αναγκαστικά σε βιολογικές βάσεις (από τον πατέρα της οικογένειας στο δάσκαλο του σχολείου), την ανάληψη ευθυνών από το ίδιο το παιδί, την αυτόνομη λήψη αποφάσεων. Συμπαραστάτης του ατόμου σε αυτή τη νέα κοινωνική πραγματικότητα, όπου δε συγχωρούνται τα πάντα, όπως συχνά συμβαίνει στην οικογένεια, είναι το σχολείο. Αυτό το στάδιο, κατά το οποίο το παιδί αυτονομείται και οι σχέσεις του με τους άλλους δε χαρακτηρίζονται από το συναίσθημα ή από τη συγγένεια, ονομάζεται δευτερογενής κοινωνικοποίηση. (Σελ. 91 σχολικού βιβλίου)

Γ. Η έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση της UNESCO επισημαίνει τη σπουδαιότητα της δευτερογενούς κοινωνικοποίησης, δίνοντας έμφαση στους ακόλουθους στόχους της μάθησης, που αποτελούν τους πυλώνες της γνώσης: α) να μάθει στο άτομο πώς να μαθαίνει, δηλαδή πώς να αποκτά τα εργαλεία της κατανόησης του κόσμου..., β) να του μάθει πώς να ενεργεί, έτσι ώστε να είναι παραγωγικό στο χώρο του, γ) να του μάθει πώς να ζει μαζί με τους άλλους, δηλαδή πώς να συμμετέχει στη ζωή τους και να συνεργάζεται μαζί τους, δ) να του μάθει πώς να υπάρχει... Η εκπαίδευση πρέπει να δώσει στους ανθρώπους την ελευθερία της σκέψης, της κρίσης, της έκφρασης των αισθημάτων και της φαντασίας, για να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και τη δυνατότητα να ελέγχουν όσο εξαρτάται από αυτούς τη ζωή τους...». (Σελ. 91-92 σχολικού βιβλίου)

Έχει επισημανθεί από την UNESCO ότι η εκπαίδευση μπορεί να σώσει ζωές, να προστατεύσει από θανατηφόρες ασθένειες, να σπάσει τον κύκλο της φτώχειας και να αποτελέσει ένα από τα κλειδιά της οικονομικής και της κοινωνικής ανάπτυξης. (Σελ. 101 σχολικού βιβλίου)

Δ. Η καλλιέργεια αντιλήψεων σχετικά με την ισοτιμία όλων των ανθρώπων και η εμπέδωση της «πολιτισμικής σχετικότητας» ενισχύουν τις κοινωνικές δεξιότητες όπως την επικοινωνία, την αλληλεγγύη, τις πανανθρώπινες αξίες της ειρήνης και της ελευθερίας. Το σχολείο μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην καλλιέργεια της αξίας του διαλόγου ως μέσου ειρηνικής επίλυσης των συγκρούσεων. Αξίζει να προστεθεί ότι μέσα από τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, η οποία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στα «διαπολιτισμικά σχολεία», το σχολείο και ευρύτερα η κοινωνία θα πρέπει να διασφαλίσουν ίσες ευκαιρίες για όλους τους μαθητές ανεξάρτητα από την εθνική και την πολιτισμική προέλευσή τους. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι αναγκαία όχι μόνο λόγω της ύπαρξης των αλλοδαπών μαθητών στο σχολείο· η αξία της είναι πολύ μεγαλύτερη συνολικά, ακριβώς γιατί παρουσιάζει πολύπλευρα ένα θέμα, ενώ «μια μονοδιάστατη, για παράδειγμα, παρουσίαση της θρησκείας, της ιστορίας, της γεωγραφίας, της λογοτεχνίας, της κοινωνιολογίας κτλ. δεν παρέχει τις προϋποθέσεις...να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη». (Σελ. 213 σχολικού βιβλίου)

Ασκήσεις αντιστοίχισης - Κεφάλαιο 10

tiny.cc/askiseis10

Ασκήσεις αντιστοίχισης - Κεφάλαιο 10

 

Ερωτήσεις Επανάληψης - Κεφάλαια 9 & 10

 tiny.cc/erotiseis9kai10a
Ερωτήσεις Κλειστού Τύπου - Κεφάλαιο 9 & 10

Ερωτήσεις Κλειστού Τύπου - Κεφάλαιο 10

 tiny.cc/erotiseis10
Ερωτήσεις Κλειστού Τύπου - Κεφάλαιο 10

Κοινωνιολογία Γ Λυκείου - Κεφάλαιο 10. Ετερότητα, πολιτισμικές διαφορές και υποκουλτούρες

Κοινωνιολογία Γ Λυκείου - Κεφάλαιο 10 from dimlazlaz

Κοινωνιολογία Γ Λυκείου - Κεφάλαιο 10