Από τότε που ο άνθρωπος άρχισε να δίνει λύσεις στο πρόβλημα της επιβίωσης με το σύστημα της αγοράς, η οικονομία γίνεται ευάλωτη στις διακυμάνσεις. Το προϊόν, η απασχόληση και οι τιμές μεταβάλλονται συχνά, και αυτή η συχνότητα ανάγει τις μεταβολές σε «σήμα κατατεθέν» του οικονομικού συστήματος.
Οι οικονομικές διακυμάνσεις ή μεταβολές διακρίνονται σε ύφεση (κάμψη), που εκδηλώνεται με την πτώση των οικονομικών δεικτών, και σε πληθωρισμό (ή και υπερπληθωρισμό), που επισημαίνεται με την άνοδο των οικονομικών δεικτών, όπως, για παράδειγμα, του γενικού δείκτη τιμών.
Η Οικονομική Ιστορία, όπως αναφέρθηκε και αλλού, δε στερείται θεωρητικού υποβάθρου. Έτσι, οι οικονομικές διακυμάνσεις ή μεταβολές, οι οποίες για κάποιους αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα του οικονομικού συστήματος, ενώ για άλλους καταμαρτυρούν τη χαμαιλεόντειο προσαρμοστικότητά του, θεωρητικοποιούνται και ταξινομούνται σε «κύκλους» ή «κύματα».
Οι κύκλοι αυτοί μπορεί να είναι:
-Μακροχρόνιοι, δηλαδή να κυμαίνονται μέχρι και πενήντα (50) έτη από κορυφή σε κορυφή κυμάτων, για να περιγράψουν μακροχρόνιες τάσεις της οικονομία που περιέχει αρκετές κρίσεις (waves of Nikolai Kondratieff, 1926)
-Μεσαίας διάρκειας, που όμως κυμαίνονται από δεκαπέντε (15) έως είκοσι πέντε (25) χρόνια, με μία ή και περισσότερες οικονομικές κρίσεις (Simon Kuznets, 1930).
-Βραχυχρόνιοι, που διαρκούν περίπου 40 μήνες και δεν περικλείουν απαραίτητα φάση κρίσης (J. Kitchin, 1923).
Οι κύκλοι αυτοί ή κύματα διακρίνονται σε φάσεις, όπως και τα κύματα της θάλασσας: ανεβαίνουν, κατεβαίνουν, ξανανεβαίνουν και κατεβαίνουν πάλι με παραδειγματική συχνότητα, την οποία κανονίζουν η ένταση του «αέρα» αλλά και η μεταξύ τους «απόσταση». Στο υψηλότερο σημείο των κυμάτων (στη βιβλιογραφία επικρατεί ο όρος «κύκλοι», επειδή η κίνηση επαναλαμβάνεται) και μετά από μια περίοδο οικονομικής ανθοφορίας (prosperity) επέρχεται η οικονομική κρίση (recession), ενώ στο κατώτερο σημείο του κύματος ή κύκλου λύεται η περίοδος της ύφεσης (depression), για να ακολουθήσει ανάκαμψη (recovery) κ.ο.κ. Διαγραμματικά, οι διακυμάνσεις εκτυλίσσονται κατά μήκος μιας ανοδικής γραμμής που παριστάνει τη μακροχρόνια ανοδική τάση της οικονομίας.
Η παραπάνω άποψη, που επιβεβαιωνόταν τουλάχιστον έως και την περίοδο της «χρυσής εποχής», είναι η άποψη των υπερασπιστών του οικονομικού μας συστήματος. Από την άλλη πλευρά όμως, την πλευρά της φύσης, τα κύματα, όσο και να υψωθούν, δεν είναι δυνατόν να πορεύονται ανοδικά και κάποτε, όταν απολήγουν στις ακτές, σβήνουν. Αυτήν την πλευρά, υποστηρίζουν οι μαρξιστές με εκπρόσωπο στις θεωρίες των οικονομικών μεταβολών τον Ernest Mandel και τη θεωρία του για τα μακρά κύματα.
Γράφημα 2*
(Καρανάτσης Κώστας, Μια εκδοχή για τις οικονομικές ανισότητες, Πεδίο, Αθήνα, 2017,
*Τo γράφημα 2 που συνοδεύει
το απόσπασμα προέρχεται από το μπλογκ bestimmung.blogspot.com)
