Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας: Ερωτήσεις, ασκήσεις, θέματα επανάληψης

Επιμέλεια: Δημήτρης Λάζαρης

Κλιματική αλλαγή και εισοδηματικές ανισότητες: δίδυμες κρίσεις

Η διόγκωση των εισοδηματικών ανισοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο και η κλιματική αλλαγή αποτελούν τις δίδυμες κρίσεις του καιρού μας. Μια έκθεση από τη μη κυβερνητική οργάνωση Oxfam, με στοιχεία από το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης (SEI), που είδε πριν λίγο καιρό (11/2023) το φως της δημοσιότητας επιχειρεί να αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο οι κρίσεις αυτές συνδέονται και οδηγούν η μία στην άλλη.

Παρότι, οι ευθύνες των πολυεθνικών ομίλων (και ειδικά των εταιρειών ορυκτών καυσίμων) στην πρόκληση της κλιματικής αλλαγής έχει αποτελέσει αντικείμενο διερεύνησης [1], λίγη είναι η έρευνα που έχει διενεργηθεί αναφορικά με τη συμβολή του εισοδηματικά πιο πλούσιου 1% του πλανήτη στην κλιματική αλλαγή όχι μόνο μέσα από επενδύσεις σε βιομηχανίες με υψηλό αποτύπωμα άνθρακα, αλλά και μέσω του πολυτελούς και ρυπογόνου τρόπου ζωής και κατανάλωσης.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τα ευρήματα της έκθεσης, το 1% των πιο πλούσιων ανθρώπων του κόσμου ευθύνεται για το 16% των παγκόσμιων εκπομπών, εξαιτίας του τρόπου ζωής του. Για το έτος 2019, το πλουσιότερο 1% [2], (δηλαδή 77 εκατομμύρια άνθρωποι) εξέπεμπε ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου ίση με αυτή που εξέπεμπε το φτωχότερο 66% (που αντιστοιχούσε σε 5,11 δισ. ανθρώπους).

Στο παρακάτω γράφημα αποτυπώνεται η κατανομή των εκπομπών του διοξειδίου μέσω της κατανάλωσης για διάφορες εισοδηματικές κατηγορίες, με το εκτιμώμενο αποτύπωμα για το πλουσιότερο 10% -που περιλαμβάνει 770 εκατομμύρια ανθρώπους (εισοδηματικό όριο τις 41.000 δολάρια, Ισοτιμία Αγοραστικής Δύναμης και μέσο εισόδημα τις 91.000 δολάρια)- να είναι της τάξης του 49,8% του συνόλου (ή 18,5 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα).  

 

Σημειώσεις:

[1] Βλ. 1982 Memo to Exxon Management about CO2 Greenhouse Effect. Επίσης, The Carbon Major Report, 2017. Βλ. το σχετικό σχολιασμό εδώ. 

[2] Το εισοδηματικό όριο (threshold) για να συμπεριληφθεί κάποιος στο 1% των πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη με βάση την ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (PPP) υπολογίστηκε στις 140.000 δολάρια.

Social Data Network: η ερευνητική υποδομή για τις κοινωνικές επιστήμες

 sodanet.gr

Αγγίζοντας τη στρατόσφαιρα: η εκτόξευση των παγκόσμιων αμυντικών δαπανών (1990-2019)

Τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για τις συνολικές στρατιωτικές δαπάνες 189 κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο στην αυγή του 21ου αιώνα αποκαλύπτουν μια ραγδαία αύξηση από τα 739 δισ. δολάρια ΗΠΑ (σε τρέχουσες τιμές) το 2000 σε περίπου 1,568 τρισ. δολάρια το 2009 ή ποσοστιαία αύξηση της τάξης του 112%. Η ανοδική αυτή τροχιά συνεχίστηκε και τη δεκαετία του 2010 αγγίζοντας το αστρονομικό ποσό των 1,868 τρισ. δολαρίων λίγο πριν το ξέσπασμα της πανδημίας covid-19. (Για την ποσοστιαία κατανομή ανάμεσα σε χώρες μέλη του ΝΑΤΟ για το 2020 βλ. εδώ). 

 

Συνδέοντας αγορά εργασίας και γενικό επίπεδο τιμών: η καμπύλη του Phillips

Η καμπύλη Phillips πήρε το όνομά της από τον Νεοζηλανδό οικονομολόγο William Phillips, ο οποίος στη μελέτη του The Relation between Unemployment and the Rate of Change of Money Wage Rates in the United Kingdom, 1861-1957 που δημοσιεύτηκε το 1958 παρατήρησε την ύπαρξη μιας αρνητικής συσχέτισης μεταξύ του ποσοστού ανεργίας και του ποσοστού μεταβολής των μισθών. Μελετώντας μακροϊστορικά δεδομένα της οικονομίας της Μεγάλης Βρετανίας ο Phillips παρατήρησε πως καθώς η ανεργία έτεινε να μειώνεται, οι μισθοί κατέγραφαν αύξηση.

 

 

Η καμπύλη Phillips υποδηλώνει, εν συντομία, πως όταν η ανεργία είναι χαμηλή, υπάρχει έλλειψη εργαζομένων, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αυξήσεις μισθών καθώς οι εργοδότες ανταγωνίζονται για την προσέλκυση και τη διατήρηση εργαζομένων. Το γεγονός αυτό με τη σειρά του είναι σε θέση να οδηγήσει σε ένα διαρκώς αυξανόμενο επίπεδο τιμών, καθώς οι επιχειρήσεις μετακυλίουν το υψηλότερο αυτό κόστος εργασίας στους καταναλωτές. Από την άλλη πλευρά, όταν η ανεργία είναι υψηλή, υπάρχει μεγάλη προσφορά εργασίας γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μειώσεις μισθών και πτώση του γενικού επιπέδου τιμών.

Αυτή η αληθοφανής παρατήρηση πάνω στη σχέση ανεργίας και πληθωρισμού, την περίοδο μάλιστα που διατυπώθηκε από τον Phillips, αμφισβητούσε την παραδοσιακή άποψη πως κύρια αιτία αύξησης του πληθωρισμού αποτελούσε η αύξηση της προσφοράς χρήματος στην αγορά. Η καμπύλη του Phillips -που αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις οικονομικές ιδέες της κευνσϊανής οικονομικής θεωρίας και βασίζεται σε μια σειρά από υποθέσεις και αξιώματα, όπως για παράδειγμα ότι η οικονομία λειτουργεί σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης ή ότι δεν υπάρχουν περιορισμοί στην προσφορά- χρησιμοποιήθηκε τη δεκαετία του '60 στις ΗΠΑ για τη διαχείριση της οικονομίας και τη διατήρηση χαμηλών επιπέδων ανεργίας και πληθωρισμού (guns or butter policy).

Παρόλα αυτά, τη δεκαετία του '70, η εξήγηση του φαινομένου μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού που διατύπωνε η καμπύλη του Phillips διαψεύστηκε εμπειρικά, όταν υψηλοί ρυθμοί πληθωρισμού καταγράφηκαν ταυτόχρονα με υψηλά ποσοστά ανεργίας -φαινόμενο που ιστορικά έμεινε γνωστό ως στασιμοπληθωρισμός. Την ίδια, επίσης, δεκαετία νέες οικονομικές θεωρίες εμφανίστηκαν, όπως ο «μονεταρισμός» και η «θεωρία των ορθολογικών προσδοκιών», που άσκησαν κριτική στην άποψη του Phillips.

Δ.Λ.

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 14. Τα αριστερά κόμματα

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 14. Τα αριστερά κόμματα