Παρασκευή 21 Ιουνίου 2024

Πιερ Μπουρντιέ: στρατηγικές αναπαραγωγής

While economics is about how people make choice, 
sociology is about how they don’t have any choice to make.
 
Bertrand Russell [1]

Στο τελευταίο βιβλίο που δημοσιεύτηκε ενόσω ζούσε, Οι κοινωνικές δομές της οικονομίας (2000), ο Μπουρντιέ εξετάζει τον ιστορικό μετασχηματισμό του πεδίου της αγοράς κατοικιών στη Γαλλία κατά τα τελευταία 30 έτη. Ο Μπουρντιέ υποστηρίζει πως η κρατική παρέμβαση, αλλά και οι συμβολικές κατασκευές των δρώντων διαμορφώνουν τόσο την ίδια την αγορά κατοικιών, όσο και τις αντιλήψεις γύρω από την αξία των ακινήτων [2].

Ένα από τα θέματα του βιβλίου, που βασίζεται σε στοιχεία της γαλλικής στατιστικής αρχής (INSEE), είναι ο τρόπος αναπαραγωγής των διαφορετικών επαγγελματικών κατηγοριών μέσω της πρόσβασης που διαθέτουν στην αγορά κατοικίας. Επαγγελματικές κατηγορίες όπως στελέχη του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, εκπαιδευτικοί, τεχνικοί, ειδικευμένοι τεχνίτες και μηχανικοί αποκτούσαν, κατά τη δεκαετία του 1980, πρόσβαση στην κατοικία (μονοκατοικίες ή διαμερίσματα), κατά κύριο λόγο, μέσω της πίστωσης (crédit). Επιπλέον, εργαζόμενοι στο δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα, εργοδηγοί, ειδικευμένοι εργατοτεχνίτες συμβάλλουν στη συνολική αύξηση του ποσοστού ιδιοκτησίας σπιτιών. Τη δεκαετία του 1980 συντελείται μια στροφή στην πρόσβαση στην κατοικία: επαγγελματικές κατηγορίες που παραδοσιακά δεν επένδυαν στην αγορά σπιτιού για την αναπαραγωγή τους, την εν λόγω περίοδο αρχίζουν να εισέρχονται σε μια λογική συσσώρευσης κληρονομιών, χάρη στην πίστωση και την κρατική αρωγή εκείνης της περιόδου.

Το παρακάτω γράφημα (Correspondence Analysis plot), το οποίο βασίζεται σε στοιχεία του πίνακα συνάφειας που παρατίθεται στο βιβλίο (σ. 68), αποκαλύπτει τις υποκείμενες δομές αυτής της λογικής, ανά κοινωνικοεπαγγελματική κατηγορία: Αντιπαραβάλλει στον αριστερό άξονα (αρνητικές τιμές) επαγγελματικές κατηγορίες (βλ. Label) που βασίζονται στην πίστωση (crédit) για την αγορά ιδιόκτητης μονοκατοικίας με αυτές στο δεξιό άξονα (θετικές τιμές) που βασίζονται στην κληρονομιά (héritage donation) και την αγορά με μετρητά (achat comptant). 

 
 

Τη δεκαετία του 1980 μόνο οι συνταξιούχοι του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα ήταν σε θέση να αγοράσουν οικία με μετρητά σε αντίθεση με τους μισθωτούς και τους ελεύθερους επαγγελματίες που προσέφευγαν, ως επί το πλείστον, σε αγορές με πίστωση (crédit). Την ίδια περίοδο τέλος, οι αγρότες έτειναν να αποκτούν πρόσβαση στην κατοικία μέσω κληρονομιάς (héritage donation). 

Σημείωση: 

[1] Παρατίθεται στο Pierre Bourdieu, Les structures sociales de l'économie, Paris, Ed. du Seuil, col. "Points", 2000.