Από την αγροτική οικονομία στην αστικοποίηση

Γιώργος Καΐτσας

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 9. Τα δημόσια έργα

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 9. Τα δημόσια έργα

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 8. Η βιομηχανία

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 8. Η βιομηχανία

10. Η πτώχευση του 1893 και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος

 

Διάγραμμα Ενότητας 10

 

· Το 1893 η Ελλάδα δηλώνει στους δανειστές της κατάσταση «πτώχευσης».

· Η ήττα του 1897 από την Τουρκία επιδεινώνει το οικονομικό αδιέξοδο.

· Η Ελλάδα οδηγείται σε καθεστώς διεθνούς οικονομικού ελέγχου (ΔΟΕ) το 1898.  

 

Εκπρόσωποι έξι δυνάμεων αναλαμβάνουν τη διαχείριση των δημόσιων εσόδων με στόχο:

1. την καταβολή της πολεμικής αποζημίωσης στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

2. την εξυπηρέτηση των άλλων δανείων.

Αποτελέσματα του ΔΟΕ:

1. αύξησε την πιστοληπτική ικανότητα του κράτους.

2. απάλλαξε τους δημοσιονομικούς μηχανισμούς από δυσλειτουργίες.

Το 1910:

1. τα οικονομικά του κράτους ήταν υγιή.

2. οι προϋπολογισμοί πλεονασματικοί.

3. οι οικονομικές δυνατότητες του κράτους αυξημένες.

Όλα αυτά επέτρεψαν:

1. τις μεταρρυθμίσεις του Βενιζέλου.

 
2. τη συμμετοχή στους βαλκανικούς πολέμους χωρίς οικονομικούς κραδασμούς.

 

(Σωτήρης Γκαρμπούνης, Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Διαγράμματα Ενοτήτων)

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 7. Η δημιουργία τραπεζικού συστήματος

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 7. Η δημιουργία τραπεζικού συστήματος

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 6. Η εκμετάλλευση των ορυχείων

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 6. Η εκμετάλλευση των ορυχείων

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 5. Η διανομή των εθνικών κτημάτων

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 5. Η διανομή των εθνικών κτημάτων

Η δημιουργία τραπεζικού συστήματος

Η δημιουργία τραπεζικού συστήματος 

  from ΣΟΦΙΑ ΦΕΛΛΑΧΙΔΟΥ

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 4. Η εμπορική ναυτιλία

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 4. Η εμπορική ναυτιλία

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 3. Το εμπόριο

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 3. Το εμπόριο

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 2. Οι παραγωγικές δυνάμεις μέσα και έξω από την Ελλάδα και η «Μεγάλη Ιδέα»

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 

2. Οι παραγωγικές δυνάμεις μέσα και 

έξω από την Ελλάδα και η «Μεγάλη Ιδέα»

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 1. Τα δημογραφικά δεδομένα: α. πληθυσμός και β. οι μετακινήσεις μέσα και έξω από την Ελλάδα

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 1. Τα δημογραφικά δεδομένα

Ο Εθνικός Διχασμός μέσα από την έννοια του "χαρίσματος"

H έννοια και ο όρος «χαρισματικός ηγέτης» πρωτοεμφανίστηκαν στις κοινωνικές επιστήμες πριν από έναν αιώνα, στο έργο του μεγάλου Γερμανού κοινωνιολόγου Μαξ Βέμπερ. Δυστυχώς όμως, η λέξη «χαρισματικός» υιοθετήθηκε αργότερα και από τη γλώσσα της δημοσιογραφίας, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται σήμερα άκριτα και αδιάκριτα. «Χαρισματικός» έχει καταντήσει να σημαίνει απλώς «ελκυστικός», «γοητευτικός», «δημοφιλής», «προικισμένος». Επειδή μάλιστα η ίδια η λέξη «χάρισμα» είναι ελληνική και παραμένει σε κοινή χρήση, η σύγχυση γίνεται ακόμη πιο εύκολη στη γλώσσα μας. Ονομάζεται δηλαδή «χαρισματικός» όποιος απλώς είναι προικισμένος με ένα η περισσότερα «χαρίσματα».

Με τις συνθήκες αυτές, πολλοί κοινωνικοί επιστήμονες οδηγούνται στο συμπέρασμα ότι ο όρος είναι πλέον επιστημονικά άχρηστος και τον αποφεύγουν. Ωστόσο, ο όρος παραμένει επιστημονικά αναντικατάστατος, επειδή παραπέμπει σε έναν ιδιαίτερο τύπο ηγεσίας, που έχει τη δική του ιδιαίτερη νομοτέλεια. Ό,τι ισχύει για τους χαρισματικούς ηγέτες δεν ισχύει για τους άλλους. Χρειάζεται λοιπόν να ανατρέξουμε στον ίδιο τον Μαξ Βέμπερ, σε συνδυασμό με τους ερμηνευτές που τον ακολουθούν πιο πιστά.

O Βέμπερ χρησιμοποίησε τον όρο «χάρισμα» (πάντα στον ενικό) για να χαρακτηρίσει μία ιδιότητα που θεωρείται ότι ξεφεύγει από το συνηθισμένο και χάρη στην οποία το συγκεκριμένο πρόσωπο:

…θεωρείται προικισμένο με υπερφυσικές, υπεράνθρωπες ή τουλάχιστον εντελώς εξαιρετικές ικανότητες ή ιδιότητες, απρόσιτες στον κοινό άνθρωπο, ή θεόπεμπτο ή υποδειγματικό και γι’ αυτόν τον λόγο αναγνωρίζεται ως «ηγέτης».

Αρχέτυπο του χαρισματικού ηγέτη μπορεί να θεωρηθεί o θρησκευτικός αρχηγός, ο προφήτης και προπαντός o ιδρυτής θρησκείας. Γι' αυτό και ο Ιησούς Χριστός, όπως παρουσιάζεται από τα ευαγγέλια, προσφέρεται ως κατεξοχήν οικείο υπόδειγμα και πηγή παραδειγμάτων.

Ιδιαίτερα τόνισε o Βέμπερ τον επαναστατικό και έκτακτο χαρακτήρα του χαρίσματος, τη ριζική αντίθεσή του με την καθημερινή ρουτίνα και τις μόνιμες θεσμικές δομές, καθώς και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του «χαρισματικού κινήματος»), δηλ. του κινήματος που συγκροτείται γύρω από τον χαρισματικό ηγέτη και τον ακολουθεί. Αρχικά, το κίνημα αυτό δεν έχει αποσαφηνισμένη ιεραρχία, ούτε οριοθέτηση εξουσιών και αρμοδιοτήτων. Ωστόσο, τα υλικά και άυλα συμφέροντα των οπαδών και προπαντός των ηγετικών στελεχών (ή «μαθητών») απαιτούν τη μετάλλαξη του χαρίσματος και την επένδυσή του σε μονιμότερες δομές, δηλ. τη «ρουτινοποίησή» του. Αυτή, με τη σειρά της, προϋποθέτει την «αποπροσωποποίησή» του και τη μετατροπή του είτε σε οικογενειακό είτε σε θεσμικό χάρισμα. Μόνο έτσι μπορεί να λυθεί το κρίσιμο πρόβλημα της διαδοχής του χαρισματικού ηγέτη, δηλ. σε τελική ανάλυση το πρόβλημα της διάρκειας. Παράδειγμα οικογενειακού χαρίσματος αποτελεί μία δυναστεία (βασιλέων ή και πολιτικών). Παράδειγμα θεσμικού χαρίσματος αποτελεί η Εκκλησία, ένα κράτος, ένα πολίτευμα ή και ένα κόμμα.

Δύο τύποι χαρίσματος αφορούν τον Εθνικό Διχασμό: η Βασιλεία και η «δημοψηφισματική» ηγεσία που ο Βέμπερ χαρακτηρίζει «μεταβατικό τύπο» στο πλαίσιο της διαδικασίας μετασχηματισμού του χαρίσματος προς δημοκρατική ή πάντως «αντιαυταρχική» κατεύθυνση.

Εκτός από τους δύο αυτούς τύπους και την ανάλυσή τους, τρεις ακόμη —σχετικά παραμελημένες— πτυχές της θεωρίας του χαρίσματος έχουν ιδιαίτερη σημασία εδώ. Αφορούν (1) τις συνθήκες εμφάνισης ενός χαρισματικού κινήματος, (2) τη σχέση μεταξύ ηγέτη και οπαδών και (3) τις συγκρούσεις που συνεπάγεται και πυροδοτεί το χάρισμα.

Σχετικά με το πρώτο ζήτημα, ο Μπέντιξ υπογραμμίζει ότι:

Χαρισματική ηγεσία εμφανίζεται πιο συχνά σε καταστάσεις ανάγκης, συνδέεται με μία συλλογική έξαψη με την οποία αντιδρούν σε κάποιαν έκτακτη περίσταση μάζες ανθρώπων και χάρη στην οποία παραδίνονται σε έναν ηρωικό ηγέτη.

Πληρέστερη είναι η σχετική ανάλυση του Πάρσονς:

Κάθε κατάσταση όπου ένα θεσμικό καθεστώς έχει αποδιοργανωθεί σε σημαντική έκταση, όπου καθιερωμένες διαδικασίες, προσδοκίες και σύμβολα έχουν διαλυθεί ή βάλλονται, είναι κατάσταση ευνοϊκή για ένα τέτοιο κίνημα. Δημιουργεί εκτεταμένη ψυχολογική ανασφάλεια που, με τη σειρά της, είναι επιδεκτική εκτόνωσης με την πρόσδεση σε ένα χαρισματικό κίνημα.

Και o Γκράμσι, άλλωστε, συνδέει την εμφάνιση «σκοτεινών δυνάμεων», που αντιπροσωπεύονται από χαρισματικούς ηγέτες, με περιόδους «οργανικής κρίσης».

Για τη σχέση χαρισματικού ηγέτη και οπαδών, ο Μπέντιξ τονίζει χαρακτηριστικά:

Στην «καθαρή» της μορφή, η χαρισματική ηγεσία συνεπάγεται έναν βαθμό αφοσίωσης εκ μέρους των μαθητών που δεν έχει όμοιό του στους άλλους τύπους εξουσίας.

 (...)

(Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος, 1915. Ο Εθνικός Διχασμός, Πατάκης, Αθήνα, 2020)

Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες: Ψηφιακό Αρχείο για το 1821

 

Ψηφιακό Αρχείο 1821

Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας - Ασκήσεις Αντιστοίχισης - Κεφάλαιο 3

 

Ασκήσεις αντιστοίχισης - Κεφάλαιo 3

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - III. Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα (1821-1930)

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - Ενότητα ΙΙΙ

 

Δημογραφική εξέλιξη, επιφάνεια και πυκνότητα στην Ελλάδα (1821-2012)

 

Πληθυσµός κατά βαθµό αστικότητας (1853-2001)
Infogram

Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας - Ασκήσεις Αντιστοίχισης - Κεφάλαιο 2

 

Ασκήσεις αντιστοίχισης - Κεφάλαιο 2

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - II. Η διαμόρφωση και λειτουργία των πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα (1821-1936)

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - Ενότητα ΙΙ

Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας - Ασκήσεις Αντιστοίχισης - Κεφάλαιο 1

Ασκήσεις αντιστοίχισης - Κεφάλαιο 1