Ο Λειτουργισμός αναλύει την κοινωνία ως ένα σύνθετο σύστημα τα μέρη της οποίας (θεσμοί) συνεργάζονται με σκοπό την επίτευξη σταθερότητας.
Η κοινωνία παρομοιάζεται με ανθρώπινο οργανισμό: έτσι όπως ένας οργανισμός είναι ένα σύστημα που έχει ανάγκες και αποτελείται από μέρη τα οποία λειτουργούν για να ικανοποιήσουν αυτές τις ανάγκες έτσι και η κοινωνία αποτελεί σύστημα τα μέρη του οποίου (θεσμοί) λειτουργούν με σκοπό την επίτευξη συναίνεσης, ισορροπίας και σταθερότητας.
Η κοινωνία παρομοιάζεται με ανθρώπινο οργανισμό: έτσι όπως ένας οργανισμός είναι ένα σύστημα που έχει ανάγκες και αποτελείται από μέρη τα οποία λειτουργούν για να ικανοποιήσουν αυτές τις ανάγκες έτσι και η κοινωνία αποτελεί σύστημα τα μέρη του οποίου (θεσμοί) λειτουργούν με σκοπό την επίτευξη συναίνεσης, ισορροπίας και σταθερότητας.
Κάθε θεσμός επιτελεί διαφορετικό ρόλο μέσα στην κοινωνία. Η λειτουργία συνολικά της κοινωνίας είναι εφικτή δια μέσου της συνεργασίας των διαφορετικών θεσμών του κάθε συστήματος.
Ο Μέρτον, ο οποίος εξειδίκευσε ακόμη περισσότερο το λειτουργιστικό μοντέλο επισήμανε, αναφορικά με τους θεσμούς, την ύπαρξη πολλών εναλλακτικών μορφών λειτουργιών, ιδίως σε οικουμενικούς θεσμούς όπως είναι, για παράδειγμα, η οικογένεια, η οποία διαφοροποιείται στις διάφορες κοινωνίες ως προς τη μορφή ή τις λειτουργίες της.
Αντίθετα, σύμφωνα με τη σχολή του κονστρουκτιβισμού η κοινωνική ζωή είναι ένα ρευστό και διαρκώς «επαναδιαπραγματευόμενο» σύνολο από κοινωνικές πρακτικές, βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή αναδιαμόρφωση μέσω των τρόπων αμοιβαίας κατανόησης και δράσης των ατόμων.
Ο Μέρτον, ο οποίος εξειδίκευσε ακόμη περισσότερο το λειτουργιστικό μοντέλο επισήμανε, αναφορικά με τους θεσμούς, την ύπαρξη πολλών εναλλακτικών μορφών λειτουργιών, ιδίως σε οικουμενικούς θεσμούς όπως είναι, για παράδειγμα, η οικογένεια, η οποία διαφοροποιείται στις διάφορες κοινωνίες ως προς τη μορφή ή τις λειτουργίες της.
Αντίθετα, σύμφωνα με τη σχολή του κονστρουκτιβισμού η κοινωνική ζωή είναι ένα ρευστό και διαρκώς «επαναδιαπραγματευόμενο» σύνολο από κοινωνικές πρακτικές, βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή αναδιαμόρφωση μέσω των τρόπων αμοιβαίας κατανόησης και δράσης των ατόμων.
Αυτή η συνεχής αναδιαμόρφωση της πραγματικότητας μας επιτρέπει να συλλάβουμε τους κοινωνικούς θεσμούς ως τους επαναλαμβανόμενους και παγιωμένους τρόπους αμοιβαίων πρακτικών και αμοιβαίας (διυποκειμενικής) κατανόησης και συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, η πίστη αποτέλεσε μια κοινή πρακτική μεταξύ των πιστών που μέσα στο χρόνο στο δυτικό κόσμο εδραιώθηκε με το θεσμό της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας.
Δ. Λ.
