Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2020

Ο Freud για τα όνειρα ως τη βασιλική οδό πρόσβασης στο ασυνείδητο


Τον Οκτώβριο του 1896, ο πατέρας του Φρόυντ πέθανε. Τη νύχτα της κηδείας, ο Φρόυντ είδε το ακόλουθο όνειρο: μέσα σε ένα μαγαζί διαβάζει την επιγραφή "παρακαλώ να κλείνετε τα μάτια". Είχε φθάσει αργοπορημένος στην κηδεία και το συγκεκριμένο όνειρο καταδείκνυε το αίσθημα ενοχής που τον διακατείχε, ένα αίσθημα ιδιαίτερα συνηθισμένο στους συγγενείς του νεκρού. Το όνειρό αυτό, μαζί με πολλά άλλα, στάθηκαν αφορμή για τη θεωρία του για τα όνειρα, την οποία επεξεργάστηκε στην Ερμηνεία των ονείρων (Die Traumdeutung) που δημοσιεύτηκε το Νοέμβριο του 1899. Όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο ίδιος ο Φρόυντ:

η ερμηνεία των ονείρων είναι, στην πραγματικότητα, η βασιλική οδός για τη γνώση του ασυνειδήτου. Αποτελεί το ασφαλέστερο θεμέλιο της ψυχανάλυσης και το πεδίο εκείνο όπου θα πρέπει να εντρυφήσει και να πιστέψει κάθε μελετητής.

Ο πραγματικά προκλητικός για την εποχή του ορισμός του Φρόυντ για τα όνειρα είναι ο ακόλουθος: "Το όνειρο είναι η (μεταμφιεσμένη) εκπλήρωση μιας (καταπιεσμένης απωθημένης) επιθυμίας". Αυτή η παραμόρφωση του περιεχομένου του ονείρου αποτελεί το προϊόν μιας λογοκρισίας. Με άλλα λόγια, κάθε όνειρο αποτελεί ένα "ψυχικό φαινόμενο πλήρους αξίας", το οποίο αναπαριστά την εκπλήρωση μιας επιθυμίας. Σε μια κατηγορία ονείρων αυτή η εκπλήρωση είναι πρόδηλη -κάτι που χαρακτηρίζει, κατά κανόνα, τα όνειρα των παιδιών- και σε μια άλλη κατηγορία είναι δυσδιάκριτη και συγκαλυμμένη.

 (Βάσια Λέκκα, Ιστορία και θεωρία της ψυχιατρικής, Futura, Αθήνα, 2012, σσ. 112-113)