Παρασκευή 14 Μαΐου 2021

Πώς μέσα από τους διαφορετικούς ρόλους που αναλαμβάνει το άτομο απορρέουν υποχρεώσεις και δικαιώματα και με ποιον τρόπο μέσα από την ανάληψη νέων ρόλων πραγματοποιείται η επίγνωση των νέων δικαιωμάτων; Τι υποστήριζε ένας εκπρόσωπος του Διαφωτισμού για τα δικαιώματα του ανθρώπου και ποια θέματα έθεσε η βιομηχανική επανάσταση αναφορικά με τα δικαιώματα του παιδιού; Αφού δώσετε τον ορισμό της ευελιξίας καθώς και παραδείγματα ευέλικτων μορφών απασχόλησης να αναφερθείτε στους προβληματισμούς που έχουν προκύψει γύρω από τα εργασιακά δικαιώματα στη σημερινή εποχή. Πότε καθιερώνει το κοινωνικό κράτος τα κοινωνικά δικαιώματα και με ποια μέτρα επιτυγχάνει την ανακατανομή του πλούτου σε μια κοινωνία; Ποια ιδέα περί έθνους προϋποθέτει κοινά πολιτικά δικαιώματα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.


Α. Πώς μέσα από τους διαφορετικούς ρόλους που αναλαμβάνει το άτομο απορρέουν υποχρεώσεις και δικαιώματα και με ποιον τρόπο μέσα από την ανάληψη νέων ρόλων πραγματοποιείται η επίγνωση των νέων δικαιωμάτων; 

Β. Τι υποστήριζε ένας εκπρόσωπος του Διαφωτισμού για τα δικαιώματα του ανθρώπου και ποια θέματα έθεσε η βιομηχανική επανάσταση αναφορικά με τα δικαιώματα του παιδιού; 

Γ. Αφού δώσετε τον ορισμό της ευελιξίας καθώς και παραδείγματα ευέλικτων μορφών απασχόλησης να αναφερθείτε στους προβληματισμούς που έχουν προκύψει γύρω από τα εργασιακά δικαιώματα στη σημερινή εποχή.

Δ. Πότε καθιερώνει το κοινωνικό κράτος τα κοινωνικά δικαιώματα και με ποια μέτρα επιτυγχάνει την ανακατανομή του πλούτου σε μια κοινωνία; 

Ε. Ποια ιδέα περί έθνους προϋποθέτει κοινά πολιτικά δικαιώματα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Απάντηση

Α. Μέσω των διαφορετικών κοινωνικών ρόλων που αναλαμβάνει το άτομο εσωτερικεύει τα πρότυπα συμπεριφοράς που οριοθετούν τις ενέργειές του (π.χ. ο ρόλος του πατέρα μέσα στην οικογένεια, ο ρόλος του στο επαγγελματικό πεδίο, ο πολιτικός ή συνδικαλιστικός ρόλος κτλ.). Από τους ρόλους αυτούς απορρέουν διαφορετικές υποχρεώσεις, προσδοκίες, απαιτήσεις, δεξιότητες και δικαιώματα, τα οποία το άτομο θα πρέπει να γνωρίσει προκειμένου να είναι αποτελεσματικό και ευχαριστημένο. (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 67 σχολικού βιβλίου) 

Είναι αυτονόητο ότι μέσα από την ανάληψη των νέων ρόλων πραγματοποιείται σταδιακά η εκμάθηση των νέων υποχρεώσεων και η επίγνωση των νέων δικαιωμάτων που σχετίζονται με τους ρόλους αυτούς. Για το λόγο αυτό οι κοινωνιολόγοι -σε αντίθεση με την κλασική ψυχαναλυτική προσέγγιση, που θεωρούσε ότι ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά των ανθρώπων διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία- ισχυρίζονται ότι η κοινωνικοποίηση είναι μια συνεχής, αδιάλειπτη και ανοικτή διαδικασία, η οποία ξεκινά από τη γέννηση του ατόμου και συνεχίζεται σε ολόκληρη την πορεία της ζωής του. Οι απαιτήσεις των ρόλων στα μεταγενέστερα στάδια της ζωής του ανθρώπου και οι αντίστοιχες επιλογές του μπορούν σε κάποιες περιπτώσεις να ανατρέ- ψουν προγενέστερες συμπεριφορές. (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 68 σχολικού βιβλίου)  

Β. Ο προβληματισμός σχετικά με την ισότητα των ευκαιριών στην εκπαίδευση ξεκινά από τη Γαλλική Επανάσταση, που αποτέλεσε την απαρχή για κοινωνικές αλλαγές υπέρ των λαϊκών στρωμάτων. Την ίδια εποχή ο Ρουσό (J.J. Rousseau) ισχυριζόταν ότι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι, με τα ίδια δικαιώματα, και συνεπώς η κοινωνία πρέπει να επιβραβεύει τον καθέναν ανάλογα με τις ικανότητές του και όχι ανάλογα με την κοινωνική καταγωγή του. (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 101 σχολικού βιβλίου)

Με τη βιομηχανική επανάσταση η εργασία γίνεται ο όρος ύπαρξης της εργατικής τάξης και η πηγή πλουτισμού της αστικής τάξης (υπεραξία). Την εποχή εκείνη οι εργάτες δούλευαν στο εργοστάσιο 12 έως 15 ώρες την ημέρα, μέσα στη βρομιά, το κρύο, την υγρασία και τα χημικά, ξεπερνώντας πολλές φορές τη φυσική τους αντοχή. Ακόμη και μικρά παιδιά ακολουθούσαν τους ρυθμούς της εργασίας των ενηλίκων και δούλευαν από την ηλικία των 4 χρόνων με την απειλή μαστιγίου. Έτσι, η βιομηχανική επανάσταση θέτει ένα άλλο τεράστιο ζήτημα: τα δικαιώματα του παιδιού. (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 110 σχολικού βιβλίου)

Γ. [Η] ευελιξία στην εργασία, [...] ορίζεται ως η συνεχής μετακίνηση του εργαζόμενου σε διαφορετικές εργασιακές θέσεις. (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 128 σχολικού βιβλίου)

Παραδείγματα ευέλικτων μορφών είναι η μερική απασχόληση, η εργασία με βάρδιες, η εργασία στη βάση κυλιόμενου ωραρίου, η εργασία τις Κυριακές (και γενικότερα τις αργίες) και η εργασία από απόσταση όπως, για παράδειγμα, η τηλεργασία. Πολλές από αυτές τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης ονομάζονται «γκρίζες», γιατί δεν παρέχουν στους εργαζομένους τα εργασιακά δικαιώματα (όπως επιδόματα, άδειες) και την ασφάλισή τους. Παραδείγματα «γκρίζων» μορφών απασχόλησης είναι η εργασία με σύστημα «φασόν», η εργασία εκτός των εγκαταστάσεων του εργοδότη, ο δανεισμός των εργαζομένων κ.ά. Αυτές οι μορφές απασχόλησης καθιστούν την εργατική δύναμη απροσδιόριστη και ασαφή. Μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται γι’ αυτό το ζήτημα είναι: ο εργαζόμενος στο πλαίσιο της εργασίας αυτής της μορφής δουλεύει 8 με 4; Πληρώνεται γι’ αυτό το ωράριο ή με το «κομμάτι»; Πώς προσδιορίζεται το «κομμάτι», όταν ο εργαζόμενος, για παράδειγμα, δίνει πληροφορίες μέσω του διαδικτύου με το οποίο είναι συνδεδεμένος ο υπολογιστής του; (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 114 σχολικού βιβλίου)

Δ. Το «κοινωνικό κράτος» αναφέρεται για πρώτη φορά στο Γερμανικό Σύνταγμα (1949), το οποίο και καθιερώνει τα κοινωνικά δικαιώματα (υγεία, εργασία, ασφάλιση κτλ.) και οδηγεί σε μια πολιτική παροχών προς τα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα. Η δημιουργία συνεπώς του κοινωνικού κράτους (κράτους πρόνοιας) της συλλογικής δηλαδή αντιμετώπισης των ανισοτήτων, προσβλέπει σε μια ανακατανομή του πλούτου. Η ανακατανομή του πλούτου σε μια κοινωνία επιτυγχάνεται με διάφορα μέτρα όπως: 

• την πολιτική μισθών (συλλογικές συμβάσεις εργασίας, οικογενειακά επιδόματα κ.ά.), 

• τη φορολογική πολιτική με στόχο τη μείωση της επιβάρυνσης στους οικονομικά ασθενέστερους (π.χ. μείωση φόρων για τις πολυμελείς οικογένειες, μείωση αναλογίας έμμεσων-άμεσων φόρων), 

• την κοινωνική ασφάλιση (ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, συνταξιοδότηση, επιδόματα σε άτομα με ειδικές ανάγκες κ.ά.), 

• την πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες (π.χ. συμβουλευτική), 

• την πρόσβαση σε αγαθά πολιτισμού (π.χ. κοινωνικός τουρισμός, ελεύθερη είσοδος σε μουσεία, εκδηλώσεις κ.ά.). (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 127-128 σχολικού βιβλίου)

Ε. Δύο είναι οι διαφορετικές ιδέες περί έθνους που έχουμε κληρονομήσει: η μία προέρχεται από τη Γαλλική Επανάσταση και σύμφωνα με αυτήν το έθνος ταυτίζεται με το λαό, που ορίζεται ως μια ελεύθερη ένωση με κοινά πολιτικά δικαιώματα όλων όσοι διαμένουν στην εδαφική περιοχή που συγκροτεί το κράτος, ανεξαρτήτως θρησκείας, καταγωγής ή ακόμη και γλώσσας, δηλαδή το έθνος συμπεριλαμβάνει τις μειονότητες. (Κοινωνιολογία Γ Λυκείου, σελ. 137 σχολικού βιβλίου)