Το σύνδρομο του Πυγμαλίωνα ή ο νόμος της "αυτο-εκπληρούμενης προφητείας"

 

Μια, ήδη παλιά, αμερικανική μελέτη των Rosenthal και Jacobson υπογράμμιζε την καθοριστική επίδραση των προσδοκιών του δασκάλου στις επιδόσεις του μαθητή, δημιουργώντας μια κατάσταση τεχνητής και πειραματικής παρατήρησης. Στο τέλος της σχολικής χρονιας, πριν την αρχή του πειράματος, προτάθηκε σε δεκαοκτώ δασκάλους των οποίων οι μαθητές ήταν κυρίως κατώτερης κοινωνικής προέλευσης (17% μεξικανικής προέλευσης) να κάνουν ένα τεστ στους μαθητές τους. Αυτό είχε ως στόχο την ανίχνευση εκείνων των μαθητών που είχαν τις περισσότερες ικανότητες προόδου (πρόκειται στην πραγματικότητα για ένα τεστ ευφυίας). Αμέσως μετά την επιστροφή στο σχολείο την επόμενη χρονιά, οι δάσκαλοι είχαν στα χέρια τους τα ονόματα ενός έως εννέα μαθητών τους που ανιχνεύτηκαν θετικά από το τεστ. Στην πραγματικότητα όμως, οι μαθητές του πειράματος είχαν επιλεγεί με κλήρο, ενώ και το υπόλοιπο της τάξης αποτελούσε την ομάδα ελέγχου. Τα δεδομένα αναλύθηκαν στους τέσσερις, οκτώ και είκοσι μήνες. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς εμφανίστηκαν οι πιο ξεκάθαρες διαφορές: οι επιλεγμένοι μαθητές έγιναν περισσότερο αποδεκτοί από τους δασκάλους, αύξησαν το δείκτη νοημοσύνης τους και παρουσίασαν προόδους πολύ πιο αισθητές από τους άλλους στην ανάγνωση. Επίσης, το φαινόμενο της προσδοκίας ήταν κυρίως έντονο στους νεότερους δασκάλους.

Αυτό το έργο, του οποίου προηγήθηκαν και ακολούθησαν πολλές εμπειρικές έρευνες ίδιου τύπου, προκάλεσε τεράστια πολεμική, όπου, όπως μπορεί κανείς να περιμένει, μεθοδολογικές και ιδεολογικές κριτικές αναμείχθηκαν. Ο τρόπος που οι συγγραφείς παρουσίασαν τα αποτελέσματά τους, ως μια μορφή εμφάνισης της “αυτο-εκπληρούμενης προφητείας” (self-fulfilling prophecy), ήταν από μόνος του προκλητικός. Τα αντιφατικά αποτελέσματα των διαφόρων μελετών συνδέονται με μια κακή χρήση των παραμέτρων της πειραματικής κατάστασης. Κάθε φορά που αυτές ελέγχονται καλά, εμφανίζονται αποτελέσματα που οφείλονται στις «διαδικασίες αναπαράστασης», χωρίς ωστόσο να έχουν τον αυτόματο χαρακτήρα που θα μπορούσε κανείς να τους δώσει. Το ενδιαφέρον αυτής της μελέτης είναι ότι τράβηξε την προσοχή πάνω σε αυτή τη διάσταση της παιδαγωγικής σχέσης.

 

(Jean-Manuel de Queiroz, Το σχολείο και οι κοινωνιολογίες του, Gutenberg, Αθήνα, 2000)

Αρχές Οικονομικής Θεωρίας - Ερωτήσεις Κλειστού Τύπου - Κεφάλαιο Πρώτο

 Ερωτήσεις Κλειστού Τύπου - Κεφάλαιο Πρώτο

Ο άτλας της οικονομικής συνθετότητας από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ

 

Τι εξήγαγε η Ελλάδα μεταξύ των ετών 2000 με 2018;

Ο άτλας της οικονομικής συνθετότητας

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - Ι. Από την αγροτική οικονομία στην αστικοποίηση (Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας)

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - Ενότητα Ι

Ποσοστό πληθυσμού που δεν μπορεί να θερμάνει επαρκώς το σπίτι του ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε.

 

Το 2019, το 6,9% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δήλωσε πως δεν μπορούσε να θερμάνει επαρκώς το σπίτι του.Η κατάσταση ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ ποικίλλει. Το μεγαλύτερο μερίδιο των ανθρώπων που δήλωσαν ότι δεν μπορούσαν να διατηρήσουν το σπίτι τους αρκετά ζεστό καταγράφηκε στη Βουλγαρία (30,1%), ακολουθούμενη από τη Λιθουανία (26,7%), την Κύπρο (21,0%), την Πορτογαλία (18,9%), την Ελλάδα (17,9%) %) και την Ιταλία (11,1%). (Can you afford to heat your home?)

H καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους

 

Ως τις αρχές της δεκαετίας 1860-1870, δεν μπορούσε να γίνεται λόγος για ιστορία της οικογένειας. Η ιστορική επιστήμη στον τομέα αυτό βρισκόταν ακόμα ολότελα κάτω από την επίδραση των πέντε βιβλίων του Μωυσή. Την πατριαρχική μορφή της οικογένειας, που στα βιβλία αυτά περιγράφεται πιο λεπτομερειακά από οπουδήποτε αλλού, δεν τη θεωρούσαν μονάχα ασυζήτητα σαν την πιο παλιά μορφή της, αλλά επίσης -ύστερα από αφαίρεση της πολυγαμίας- την ταύτιζαν με τη σημερινή αστική οικογένεια, έτσι που ουσιαστικά η οικογένεια δεν πέρασε δήθεν απολύτως καμιά ιστορική εξέλιξη. […]
 

O Μπάχοφεν* πιστεύει τουλάχιστον στις Ερινύες, στον Απόλλωνα και στην Αθηνά, όσο και ο Αισχύλος στην εποχή του. Πιστεύει ακριβώς ότι στην ελληνική ηρωική εποχή έκαναν το θαύμα να γκρεμίσουν το μητρικό δίκαιο με το πατρικό δίκαιο. Είναι φανερό ότι μια τέτοιου είδους αντίληψη, που θεωρεί τη θρησκεία αποφασιστικό μοχλό της παγκόσμιας ιστορίας, τελικά θα πρέπει να καταλήγει σε καθαρό μυστικισμό. […] Όμως, όλα αυτά δεν μειώνουν την αξία του, ανοίγει νέους δρόμους. Αυτός πρώτος αντικατέστησε τη φράση για μια άγνωστη αρχική κατάσταση απεριόριστων σεξουαλικών σχέσεων με την απόδειξη ότι η παλιά κλασική φιλολογία μας δείχνει ένα σωρό ίχνη, σύμφωνα με τα οποία πριν από τη μονογαμία υπήρχε πραγματικά στους Έλληνες και τους Ασιάτες μια κατάσταση όπου, όχι μονάχα ένας άντρας είχε σεξουαλικές σχέσεις με περισσότερες γυναίκες, αλλά και μια γυναίκα είχε σεξουαλικές σχέσεις με περισσότερους άντρες, χωρίς αυτό να προσκρούει στα έθιμα. Ότι αυτό το έθιμο δεν εξαφανίστηκε χωρίς ν' αφήσει πίσω του ίχνη, με τη μορφή μιας περιορισμένης έκδοσης, με την οποία οι γυναίκες έπρεπε να εξαγοράσουν το δικαίωμα στη μονογαμία. Ότι γι' αυτό αρχικά η καταγωγή μπορούσε να λογαριάζεται μονάχα σε γυναικεία γραμμή, από μητέρα σε μητέρα. […] 

Σχετικά με το γάμο, ο νόμος, ακόμα και ο πιο προοδευτικός, ικανοποιείται ολόπλευρα μόλις οι συμβαλλόμενοι εκφράσουν τυπικά στο πρωτόκολλο την ελεύθερη συγκατάθεσή τους. Για το τι συμβαίνει πίσω από τα νομικά παρασκήνια, εκεί όπου διαδραματίζεται η πραγματική ζωή, για το πώς προκύπτει αυτή η ελεύθερη συγκατάθεση, γι' αυτό δεν μπορούν να νοιάζονται ο νόμος και ο νομικός. Και όμως, η πιο απλή σύγκριση δικαίου θα έπρεπε να δείξει εδώ στο νομικό, τι γίνεται σχετικά μ' αυτή την ελεύθερη συγκατάθεση. Στις χώρες όπου εξασφαλίζεται νομικά στα παιδιά ένα υποχρεωτικό μερίδιο από την περιουσία του γονιού, όπου δηλαδή δεν μπορούν να τα αποκληρώσουν -στη Γερμανία, στις χώρες του γαλλικού δικαίου κ.λπ.- τα παιδιά δεσμεύονται από τη συγκατάθεση των γονιών για το γάμο τους. Στις χώρες του αγγλικού δικαίου, όπου δεν απαιτείται από το νόμο η συγκατάθεση των γονιών για το γάμο, έχουν και οι γονείς πλήρη ελευθερία διάθεσης της περιουσίας τους, μπορούν όσο θέλουν ν' αποκληρώνουν τα παιδιά τους.

Είναι λοιπόν φανερό πως παρ' όλα αυτά, και ακριβώς γι' αυτά, η ελευθερία του γάμου στις τάξεις όπου υπάρχει κάτι να κληρονομηθεί, πραγματικά δεν είναι ούτε κατά διάνοια μεγαλύτερη στην Αγγλία και την Αμερική, απ' ό,τι είναι στη Γαλλία και τη Γερμανία.

»Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα σχετικά με τη νομική ισοτιμία του άντρα και της γυναίκας στο γάμο. Η νομική ανισότητα των δυο, που την κληρονομήσαμε από προηγούμενες κοινωνικές καταστάσεις, δεν είναι η αιτία, αλλά το αποτέλεσμα της οικονομικής καταπίεσης της γυναίκας. […]
 

Η σύγχρονη ξεχωριστή οικογένεια είναι θεμελιωμένη πάνω στην ανοιχτή ή καλυμμένη σπιτική σκλαβιά της γυναίκας, και η σύγχρονη κοινωνία είναι μια μάζα που τα μόριά της αποτελούνται μονάχα από μεμονωμένες οικογένειες. Ο άντρας, στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων, πρέπει σήμερα να είναι ο βιοπαλαιστής, ο τροφοδότης της οικογένειας, τουλάχιστον στις ιδιοκτήτριες τάξεις, και αυτό του δίνει μια κυριαρχική θέση, που δεν έχει ανάγκη από κανένα έκτακτο νομικό προνόμιο. Μέσα στην οικογένεια, ο άντρας είναι ο αστός, η γυναίκα εκπροσωπεί το προλεταριάτο. […]
 

Η μονογαμία δημιουργήθηκε από τη συγκέντρωση μεγάλου πλούτου στα χέρια ενός -και μάλιστα στα χέρια ενός άντρα- και από την ανάγκη να κληρονομηθούν αυτά τα πλούτη από τα παιδιά αυτού του άντρα και κανενός άλλου.

(Friedrich Engels, H καταγωγή της οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους, 1884) 

* Γιόχανν Γιάκομπ Μπάχοφεν (Bachofen), (1815-1887): νομικός, ιστορικός του δικαίου και εθνολόγος, γνωστός κυρίως για την ανακάλυψη του μητριαρχικού συστήματος στις αρχαϊκές κοινωνίες και για τις μελέτες του σχετικά με τη θρησκεία των πρωτόγονων ανθρώπων.