Οικονομική Κοινωνιολογία: σύνοψη μαθήματος

Ι. Εισαγωγή

 

• Τι είναι η οικονομική κοινωνιολογία;

• Η σημασία εκμάθησης της οικονομικής κοινωνιολογίας 

II. Κατανόηση βασικών αρχών κοινωνιολογίας

 

• Η κοινωνιολογία ως κλάδος γνώσης

• Βασικές έννοιες στην κοινωνιολογία (κοινωνικές δομές, θεσμοί)

• Σύνδεση κοινωνιολογίας και οικονομίας 

III. Μελέτη οικονομικών συστημάτων

 

• Επισκόπηση διαφορετικών οικονομικών συστημάτων

• Καπιταλισμός, σοσιαλισμός, μικτές οικονομίες

• Ο ρόλος των αγορών στα οικονομικά συστήματα

• Πώς τα οικονομικά συστήματα διαμορφώνουν τις κοινωνίες

 

IV. Οι οικονομικοί θεσμοί

 

• Επεξήγηση οικονομικών ιδρυμάτων (τράπεζες, επιχειρήσεις, χρηματιστήρια)

• Οι λειτουργίες των θεσμών και πώς επηρεάζουν τα οικονομικά αποτελέσματα

• Η επίδραση των οικονομικών θεσμών στις κοινωνικές δομές

 

V. Οικονομικές ανισότητες και κοινωνική διαστρωμάτωση

 

• Τι είναι η οικονομική ανισότητα και διαστρωμάτωση;

• Τα αίτια των οικονομικών ανισοτήτων και της κοινωνικής διαστρωμάτωσης μέσα από διαφορετικές οπτικές

• Η επίδραση των οικονομικών ανισοτήτων και της διαστρωμάτωσης στις κοινωνικές δομές (Εργασία / Ανεργία / Ανισότητες)

 

VI. Η οικονομική κοινωνιολογία στην πράξη

 

• Πραγματικά παραδείγματα οικονομικής κοινωνιολογίας

• Μελέτες περίπτωσης οικονομικών φαινομένων υπό κοινωνιολογικό πρίσμα 

 

• Η σημασία εφαρμογής της οικονομικής κοινωνιολογίας

 

 

Το χρήμα: μια κοινωνιολογική προσέγγιση

Η κοινά διαδεδομένη αντίληψη για το χρήμα είναι πως αυτό αποτελεί οικονομικό αντικείμενο με δεδομένη αξία και χρήση. Το βιβλίο της Viviana Zelizer, The Social Meaning of Money έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη αυτή δείχνοντας πως, περισσότερο από αντικείμενο, το χρήμα αποτελεί κοινωνική κατασκευή επενδυμένο με ποικίλα συμβολικά και πολιτιστικά νοήματα.

Μέσα από λεπτομερή ιστορική και εθνογραφική έρευνα, η Zelizer, καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Princeton, εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους διαφορετικές κοινωνίες έχουν εκτιμήσει και χρησιμοποιήσει ιστορικά το χρήμα: από την κουλτούρα του δώρου των προ-νεωτερικών κοινωνιών έως τα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά συστήματα του σύγχρονου καπιταλισμού. Η ανάλυσή της αποκαλύπτει πως το χρήμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις κοινωνικές σχέσεις, τις δομές εξουσίας και τους πολιτισμικούς κανόνες, αλλά και πως χρησιμοποιήθηκε (και χρησιμοποιείται) με σκοπό την ενίσχυση κοινωνικών ιεραρχιών και διαφόρων μορφών εξουσίας. 

 

Από τις ενδιαφέρουσες πλευρές του The Social Meaning of Money είναι η ανάδειξη των έμφυλων και φυλετικών διαστάσεων του χρήματος. Η συγγραφέας τονίζει τον τρόπο με τον οποίο το χρήμα έχει χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της πατριαρχικής και φυλετικής εξουσίας στις ΗΠΑ, αλλά και πως αυτή η εξουσία έχει διαμορφώσει τους τρόπους με τους οποίους διαφορετικές κοινωνικές ομάδες χρησιμοποιούν τα χρήματα. 

 

Συνολικά, η προσέγγιση της Zelizer παρέχει μια κριτική θεώρηση της κυρίαρχης οικονομικής θεωρίας, προσφέροντας ταυτόχρονα μια ευρεία κατανόηση του ρόλου του χρήματος στη διαμόρφωση των σύγχρονων κοινωνιών.

 

Δ.Λ.

Kοινωνία, οικονομία, περιβάλλον χωρών της ευρωπαϊκής ένωσης

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 6. Η παρακμή των «ξενικών» κομμάτων κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 6. Η παρακμή των «ξενικών» κομμάτων κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας

Εκτίναξη του αριθμού χρεωκοπιών το τελευταίο τρίμηνο του 2022

Η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας σε διάφορους οικονομικούς κλάδους εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων που λήφθηκαν την περίοδο της πανδημίας covid-19 έφερε μαζί της άνοδο του ιδιωτικού χρέους πολλών επιχειρήσεων της γηραιάς ηπείρου. Μπορεί, την περίοδο της πανδημίας, πολλές πτωχεύσεις να αναβλήθηκαν τεχνητά, λόγω των μέτρων στήριξης που πάρθηκαν ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε., ωστόσο, στον απόηχο της πανδημίας -ενόσω το ενεργειακό κόστος, το κόστος παραγωγής και πρώτων υλών διαρκώς αυξάνονται μετά και τον πόλεμο στην Ουκρανία- ο κλοιός των πτωχεύσεων σφίγγει όλο και περισσότερο για πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε μια σειρά από οικονομικούς κλάδους. 

Όπως αποκαλύπτουν τα τελευταία στοιχεία της Eurostat οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων, ειδικά των μικρών και μεσαίων, ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. αυξήθηκαν σημαντικά το τέταρτο τρίμηνο του 2022 (+26,8% σε σύγκριση με το προηγούμενο) και έφτασαν στα υψηλότερα επίπεδα από την έναρξη της συλλογής δεδομένων το 2015. Την ίδια στιγμή, κατά το τρίμηνο αυτό οι δηλώσεις νέων επιχειρήσεων μειώθηκαν ελαφρά κατά 0,2%. (βλ. εδώ)

Οι κλάδοι εκείνοι που, το τέταρτο τρίμηνο του 2022, σημείωσαν την υψηλότερη αύξηση στον αριθμό των χρεοκοπιών (σε σύγκριση με το προηγούμενο) ήταν οι μεταφορές και η αποθήκευση (+72,2%), οι υπηρεσίες διαμονής και τροφίμων (+39,4%) και η εκπαίδευση, η υγεία και οι κοινωνικές δραστηριότητες (+29,5%).

Με το κόστος δανεισμού να αυξάνεται -εξαιτίας της διαδοχικής ανόδου των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα- από τη μία πλευρά και την παραγωγική δραστηριότητα να συρρικνώνεται από την άλλη, τα σύννεφα της ύφεσης αρχίζουν σταδιακά να πυκνώνουν πάνω από τον ευρωπαϊκό ουρανό. Καθώς ο πληθωρισμός συνεχίζει να καλπάζει, έστω και με χαμηλότερο ρυθμό αύξησης, και πολλές φορτωμένες με χρέη επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα δε δείχνει απίθανο ένα μαζικό κύμα χρεοκοπιών, που αναβλήθηκε την περίοδο της πανδημίας, να κάνει την εμφάνισή του σε ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον.

Οι τύποι της ανεργίας: διαφορετικές όψεις ενός φαινομένου

Σημειώσεις μαθήματος 

 

Η ανεργία αποτελεί φαινόμενο με ποικίλες διαστάσεις, ενώ οι επιπτώσεις της στις σύγχρονες κοινωνίες εκτείνονται από το συλλογικό έως το ατομικό επίπεδο. Παρά τις διαφορετικές κοινωνιολογικές προσεγγίσεις του φαινομένου, για λόγους αναλυτικούς διακρίνεται σε διαφορετικούς τύπους ή κατηγορίες:

Διαρθρωτική ανεργία. Αυτός ο τύπος ανεργίας προκύπτει από μεταβολές στη δομή μιας οικονομίας, όπως για παράδειγμα τεχνολογικές μεταβολές που ως αποτέλεσμα επιφέρουν την κατάργηση θέσεων εργασίας ή μακροπρόθεσμα την εξάλειψη ολόκληρων επαγγελμάτων. Η διαρθρωτική ανεργία εμφανίζεται, σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, όταν οι εργαζόμενοι δε διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες ή προσόντα για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις μιας μεταβαλλόμενης αγοράς εργασίας.

Ανεργία τριβής. Πρόκειται για την ανεργία που προκύπτει από το χρόνο που χρειάζονται τα άτομα που αναζητούν εργασία να βρουν μια νέα δουλειά που να ταιριάζει στα ιδιαίτερά τους προσόντα. Αυτός ο τύπος ανεργίας θεωρείται συχνά προσωρινός αφού αποτελεί ζήτημα χρόνου η αγορά εργασίας να απορροφήσει άνεργους ή άνεργες σε θέσεις για τις οποίες διαθέτουν τόσο τα προσόντα όσο και την απαραίτητη εξειδίκευση.  

Unemployment (Jan 2017 - Dec 2022) | source: dypa.gov.gr

descriptives & boxplots

additive time series decomposition

diagnostics

Forecast (1/1/2023 - 1/6/2023)

Forecast Ensemble 2 models (Arima & Prophet)

 

Συγκυριακή (εποχική) ανεργία. Αυτός ο τύπος ανεργίας είναι αποτέλεσμα εποχικών αλλαγών στο επίπεδο ζήτησης εργασίας. Προκύπτει από τον εποχικό χαρακτήρα ορισμένων επαγγελμάτων όπως επαγγέλματα στον κλάδο του τουρισμού, της γεωργίας κτλ. Οι εργαζόμενοι σε αυτούς τους κλάδους έρχονται αντιμέτωποι με το φάσμα της ανεργίας στη διάρκεια περιόδων εκτός σεζόν ή όταν η ζήτηση για τις υπηρεσίες τους είναι χαμηλή.

Κυκλική ανεργία. Αυτό το είδος είναι αποτέλεσμα μεταβολών στο επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας μιας κοινωνίας, όπως η ανεργία που προκύπτει σε περιόδους οικονομικής ύφεσης. Σε περιόδους ύφεσης οι επιχειρήσεις απολύουν εργαζομένους, οδηγώντας σε αύξηση των ποσοστών ανεργίας, που με τη σειρά της οδηγεί σε αύξηση κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων. 

 

Κάθε τύπος ανεργίας απαιτεί μοναδικές παρεμβάσεις για τη διαχείρισή του. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου, ωστόσο, προϋποθέτει συντονισμένες πολιτικές ενέργειες τόσο για τη στήριξη των θέσεων εργασίας και τη δημιουργία νέων, όσο και για την επανένταξη των ατόμων στην αγορά. 

Δ.Λ.