Εισαγωγή στην οικονομετρία με τη γλώσσα R

Christoph Hanck, Martin Arnold, Alexander Gerber, and Martin Schmelzer, Introduction to Econometrics with R, 2021

Ο αντίκτυπος πληθωρισμού και ανεργίας στην υποκειμενική ευημερία της κοινωνίας

Ο Δείκτης Δυστυχίας (Misery Index) είναι ένα οικονομικό μέγεθος μέτρησης της δυσφορίας των ανθρώπων μιας χώρας από το ολοένα αυξανόμενο κόστος ζωής σε συνδυασμό με την απειλή απώλειας της εργασίας τους. Ο δείκτης αυτός προσδιορίζει το επίπεδο δυστυχίας σε συνάρτηση με δυο βασικούς παράγοντες: τον πληθωρισμό και την ανεργία.

• Ο πληθωρισμός αφορά την τάση για συνεχή άνοδο του γενικού επιπέδου των τιμών. Πληθωρισμός δε σημαίνει υψηλές τιμές γενικά, αλλά ένα συνεχώς ανερχόμενο επίπεδο τιμών.

• Η ανεργία, από την άλλη, αφορά το ποσοστό των ανθρώπων εκείνων που θέλουν και είναι σε θέση να εργαστούν, αλλά δεν μπορούν να βρουν δουλειά.

Ο δείκτης δυστυχίας αθροίζει αυτούς τους δυο παράγοντες (που στις στατιστικές εκφράζονται ως ποσοστά επί της %) παρέχοντας μια τιμή που αντιπροσωπεύει το επίπεδο οικονομικής δυσχέρειας με το οποίο έρχεται αντιμέτωπο το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μιας κοινωνίας.

Misery Index = Inflation Rate + Unemployment Rate

Ο όρος επινοήθηκε από τον αμερικανό οικονομολόγο Arthur Okun στη διάρκεια της περιόδου του στασιμοπληθωρισμού στις ΗΠΑ και της εγκατάλειψης του Breton-Woods. Όπως γίνεται κατανοητό όσο υψηλότερες τιμές καταγράφει ο δείκτης, τόσο πιο πιθανό είναι να χειροτερεύουν οι οικονομικές συνθήκες σε μια κοινωνία [1].

Επηρεάζεται το υποκειμενικό αίσθημα ευημερίας των ανθρώπων από τον πληθωρισμό και την ανεργία; Με ποιον τρόπο;

Τα στοιχεία της περιόδου 2011 έως 2022 για την Ελλάδα παρέχουν μια πρώτη ένδειξη για την ύπαρξη ισχυρά αρνητικής συσχέτισης (Pearson r(10) = -.84, p = .001, 2-sided) μεταξύ του δείκτη δυστυχίας [2] και του δείκτη ευημερίας ή ικανοποίησης από τη ζωή (Life Ladder), σύμφωνα με τα στοιχεία του World Happiness Report. Εν συντομία, αρνητική συσχέτιση σημαίνει πως όταν χειροτερεύουν οι οικονομικές συνθήκες, οι άνθρωποι τείνουν να αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή, ενώ όταν αυτές βελτιώνονται υψηλότερα. 

 

Είναι ενδεικτικό πως στη χρονοσειρά που απεικονίζεται στο παρακάτω γράφημα, η μέγιστη τιμή του Δείκτη Δυστυχίας (Misery Index) καταγράφεται όταν ο Δείκτης Ευημερίας (Life Ladder) αγγίζει το χαμηλότερό του σημείο: το 2013, εν μέσω ύφεσης και εφαρμογής μέτρων οικονομικής λιτότητας. Από την άλλη πλευρά, η υψηλότερη τιμή για το δείκτη ευημερίας, κατά την εν λόγω περίοδο, σημειώνεται το 2021 όταν η τιμή του δείκτη δυστυχίας βρίσκεται στο χαμηλότερό του σημείο [3]. 

 

 

Ελλάδα, 2011-2022 | Δεδομένα: WHR, Eurostat | Επεξεργασία: Δ.Λ.

Σημείωση:

[1] Ποια παρόλα αυτά θα μπορούσε να αποτελεί μια ικανοποιητική τιμή του δείκτη δυστυχίας; Η απάντηση είναι σχετική. Εξαρτάται από τις τρέχουσες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και τη χρονική περίοδο στην οποία αναφερόμαστε. Ας έχουμε υπόψη πως πλήρης απασχόληση την περίοδο για παράδειγμα της χρυσής εποχής των λεγόμενων Trente Glorieuses (των τριάντα ετών από το 1945 έως το 1975) στη Γαλλία, σήμαινε ένα μέσο ποσοστό ανεργίας γύρω στο 2 με 3% με πληθωρισμό κάτω του 5%. 

 

[2] Οι υπολογισμοί δικοί μου (Δ.Λ.). Πρωτογενή στοιχεία ανεργίας και πληθωρισμού: Eurostat. 

 

[3] Παρόλα αυτά, όπως έχουμε τονίσει στο μάθημα μεθοδολογίας, ένδειξη δε σημαίνει απόδειξη, συσχέτιση (correlation) δε σημαίνει αιτιώδης σχέση (causation). Οι διακυμάνσεις του δείκτη ευημερίας ή π.χ. η απότομη άνοδός του το 2015 υποδηλώνει πιθανή επιρροή σύνθετων παραγόντων που διαμορφώνουν το υποκειμενικό αίσθημα για την ευημερία. Μια ευρύτερη ανάλυση επομένως, οφείλει να εξετάζει διαφοροποιημένους παράγοντες που συμβάλλουν στην ύπαρξη αυτών των διακυμάνσεων. 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 13. Τα αντιβενιζελικά κόμματα

  

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 13. Τα αντιβενιζελικά κόμματα

Η οδύσσεια της υποκειμενικής ευημερίας μέσα από το WHR (2023)

To World Happiness Report ρίχνει φως στον τρόπο με τον οποίο πολίτες από διάφορες χώρες του κόσμου αξιολογούν την ποιότητα ζωής τους. Η έκθεση βασίζεται στη δημοσκόπηση της εταιρείας Gallup, η οποία έχει δημιουργήσει ένα δείκτη υποκειμενικής ευτυχίας ή ευημερίας χρησιμοποιώντας μια κλίμακα αξιολόγησης όπου ζητά από τους ερωτώμενους να βαθμολογήσουν την ποιότητα ζωής τους, σε μια κλίμακα από το 0 έως το 10. Το 10, αντιπροσωπεύει την καλύτερη δυνατή ζωή όπως υποκειμενικά την κρίνουν οι ερωτώμενοι, ενώ το 0 τη χειρότερη (βλ. τα μεθοδολογικά παραρτήματα).

Τα ιστορικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στην τελευταία έκθεση (2023) για την Ελλάδα αντικατοπτρίζουν τις ευρύτερες πολιτικές, κοινωνικο-οικονομικές (και όχι μόνο) συνθήκες της περιόδου: σημαντική πτώση την περίοδο των αρχών της δεκαετίας του 2010, απότομη άνοδος στα μέσα της (2015) και νέα άνοδος στα τέλη της -αποτυπώνοντας, τρόπον τινά, μια μετατόπιση της κοινωνικής δυναμικής (βλ. το παρακάτω γράφημα). Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το γεγονός, πως ο δείκτης καταγράφει μικρή πτώση μέσα σε ένα έτος στις αρχές της νέας δεκαετίας (2021-2022). 

 

Ελλάδα, 2010-2022 | Δεδομένα: WHR | Επεξεργασία: Δ.Λ.

 

Συνολικά, η έκθεση παρέχει ένα πανόραμα της εξέλιξης σε ετήσια βάση της υποκειμενικής ευημερίας σε παγκόσμιο επίπεδο, με τους παράγοντες εκείνους που διαμορφώνουν τις αντιλήψεις για την ευτυχία να χρήζουν βαθύτερης εξέτασης.

Ο φόρος ζωής της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί σοβαρή απειλή για το προσδόκιμο ζωής (life expectancy) παγκοσμίως. Μια έκθεση για το Δείκτη Ποιότητας Ζωής του Αέρα (AQLI, 2023), που παρουσιάστηκε πριν λίγο καιρό, αποκάλυψε τις εντυπωσιακές συνέπειες στο προσδόκιμο ζωής που θα είχε μια μείωση της παγκόσμιας ατμοσφαιρικής ρύπανσης [1]. Με βάση τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), μια σημαντική μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και των υπόλοιπων βλαβερών αέριων σωματιδίων θα μπορούσε να επεκτείνει το μέσο προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων κατά 2,3 χρόνια παγκοσμίως. 

 

Ωστόσο, η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης διαφέρει από περιοχή σε περιοχή του πλανήτη. Αν περιοριστούμε εδώ, στη Γηραιά Ήπειρο, τα πορίσματα της έκθεσης αναδεικνύουν ορισμένες ενδιαφέρουσες πτυχές του θέματος. Οι κάτοικοι της Ανατολικής Ευρώπης είναι αυτοί που αναπνέουν τον πιο μολυσμένο αέρα συγκριτικά με τους δυτικούς ομολόγους τους, γεγονός που αποτελεί έναν από τους παράγοντες στον οποίο οφείλεται και η χαμηλότερη μέση διάρκεια ζωής στην περιοχή αυτή της Ηπείρου. Όπως επισημαίνει η έκθεση, αν στην Ανατολική Ευρώπη βελτιωθεί η ποιότητα του αέρα που εισπνέουν οι πολίτες της, τότε το προσδόκιμο ζωής στην περιοχή αυτή θα μπορούσε να αυξηθεί κατά περίπου 7,2 επιπλέον μήνες ζωής.

Το 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σημαντική μείωση του ετήσιου προτύπου ρύπανσης PM2,5 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με στόχο τη μείωση του από τα 25 μg ανά κυβικό μέτρο αέρα στα 10 μg έως το 2030. Τα περισσότερα όμως κράτη μέλη της, επί του παρόντος, υπερβαίνουν αυτό το προτεινόμενο πρότυπο, με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη να αποτελεί την πιο μολυσμένη χώρα σε όλη την Ευρώπη.

Η έκθεση, τέλος, καταγράφει θύλακες υψηλής ατμοσφαιρικής ρύπανσης και σε άλλες περιοχές, όπως η κοιλάδα του Πο στην Ιταλία -με το Μιλάνο να αποτελεί την πιο μολυσμένη πόλη της Δυτικής Ευρώπης. Στο Μιλάνο, μια μείωση της σωματιδιακής ρύπανσης με βάση τις οδηγίες του ΠΟΥ, μεταφράζεται σε αύξηση περίπου 1,6 χρόνων στο προσδόκιμο ζωής. Παρόλα αυτά, ο συντονισμός των δράσεων προς αυτήν την κατεύθυνση δε δείχνει να αποτελεί επείγουσα προτεραιότητα ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις του πλανήτη, ενόσω η γεωπολιτική αβεβαιότητα εντείνεται βαθαίνοντας διαιρέσεις και οξύνοντας ανταγωνισμούς σε όλα τα επίπεδα. 

 

Δ.Λ.

 

Σημείωση: 

[1] Παρότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αποτελούν σημαντικό παράγοντα ατμοσφαιρικής ρύπανσης (που συμβάλλει επιπλέον στην κλιματική αλλαγή), εντούτοις η ποιότητα του αέρα επηρεάζεται από ένα ευρύ φάσμα ρύπων. Για μια κατάταξη των ευρωπαϊκών χωρών με βάση τους ατμοσφαιρικούς ρύπους που παράγουν, όπως συζητήθηκε στο μάθημα μεθοδολογίας βλ. εδώ.

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 12. Το κόμμα των Φιλελευθέρων

 

Ερωτήσεις κλειστού τύπου - 12. Το κόμμα των Φιλελευθέρων